آیا تومور نخاع کشنده است؟
ایجاد و رشد تومور در ناحیه نخاع ، جزو مشکلات در ناحیهی ستون فقرات محسوب میشود که به ندرت اتفاق میافتد و یکی از تومورهای مهم که پزشکان جراح مغز و اعصاب با آن سر و کار دارنند میباشد. در این مطلب، برای آشنایی بیشتر با این موضوع که تومور نخاعی چیست؟ علائم و علل آن چگونه است؟ چه راهکارهای درمانی برای آن وجود دارد و آیا ممکن است تومور نخاعی کشنده باشد یا خیر، میپردازیم.
تومور نخاعی چیست؟
تومور نخاعی، ناشی از رشد بیرویهی سلولهایی است که در کانال نخاعی یا در استخوانهای ستون فقرات ایجاد میشوند. توموری که در ناحیهی طناب نخاعی ایجاد میشود، تومور اینترادورال نامیده میشود و از ناحیهی نخاع یا پوشش نخاعی آغاز میشود. در صورتی که تومور بر استخوانهای ستون فقرات تأثیر بگذارد، به آن تومور مهرهای گفته میشود. به طور کلی تومورها به دو دستهی سرطانی و غیرسرطانی تقسیم میشوند.
سرطان زمانی در ستون فقرات اتفاق میافتد که سلولهای غیرطبیعی بدون کنترل در نخاع یا استخوانها، بافتها، مایع یا اعصاب تشکیلدهندهی ستون فقرات رشد کنند. سرطان ستون فقرات که از بافت ستون فقرات به وجود میآید، نوع نسبتاً نادری از سرطان است که سالانه حدود 24000 آمریکایی را مبتلا میکند. سایر سرطانها در بدن که به استخوانهای ستون فقرات متاستاز میکنند، شایعتر هستند. تومور ستون فقرات بر اساس محل قرارگیری آن بر روی ستون فقرات طبقهبندی میشود. بیشتر تومورهای نخاعی و ستون فقرات تومورهای متاستاتیک هستند، به این معنی که از قسمت دیگری از بدن منشا گرفته و به ستون فقرات گسترش یافتهاند.
انواع تومور نخاعی
تومورهای طناب نخاعی، بسته به محل وقوع آنها و نسبت به غشای محافظ نخاع، میتوانند در یکی از سه نوع مختلف زیر طبقهبندی شوند:
تومورهای داخل مدولاری
تومورهایی مانند گلیوما، آستروسیتوم یا اپاندیموم در خود سلولهای نخاع ایجاد میشوند و به آنها تومورهای داخل مدولاری گفته میشود.
تومورهای خارج مدولاری
در غشای اطراف نخاع یا ریشههای عصبی که از نخاع خارج میشوند، رشد میکنند. هر چند این تومورها در خود نخاع شروع نمیشوند؛ اما ممکن است با ایجاد فشردگی نخاع و سایر مشکلات بر عملکرد طناب نخاعی تأثیر بگذارند. مننژیوم، نوروفیبروم، شوانوما و تومورهای غلاف عصبی، نمونههایی از تومورهای خارج مدولاری هستند که میتوانند بر نخاع تاثیر بگذارند.
تومورهای سایر قسمتهای بدن
این دسته از تومورها، میتوانند به مهرهها، شبکههای حمایتی در اطراف نخاع یا در موارد نادر به خود نخاع متاستاز دهند.
تومورهای ستون فقرات
رشد تومور از هر نوعی میتواند منجر به ایجاد درد، مشکلات عصبی و گاهی فلج شود. تومور ستون فقرات نیز در صورت سرطانی بودن، میتواند موجبات هراس زندگی و باعث ناتوانی دائمی فرد شود.
علل بروز تومور نخاعی
علت ایجاد تومورها در ناحیهی ستون فقرات مشخص نیست. متخصصان بر این باورند که ژنهای معیوب در این امر نقش دارند. اما مشخص نیست که آیا چنین نقایص ژنتیکی ارثی هستند یا اینکه در طول زمان ایجاد میشوند. ممکن است علت وقوع آنها ناشی از علل محیطی مانند قرار گرفتن در معرض مواد شیمیایی خاص باشد. با این وجود، در بسیاری از موارد، تومورهای نخاعی با سندرمهای ارثی مانند نوروفیبروماتوز 2 و بیماری فون هیپل-لینداو شناخته میشوند و با آنها در ارتباط هستند. بسیاری از تومورهای ستون فقرات تومورهای متاستاتیکی هستند که از جای دیگری در بدن منشأ میگیرند و به ستون فقرات گسترش مییابند. سرطان سینه، پروستات و ریه شایعترین سرطانهایی هستند که به ستون فقرات سرایت میکنند.
عوامل خطر در تومور نخاعی
احتمال بروز تومورهای نخاعی در افرادی که دارای مشکلات پزشکی زیر هستند، شایعتر است:
نوروفیبروماتوز 2
در این نوع اختلال ارثی، تومورهای خوش خیم در نزدیکی یا روی اعصاب شنوایی ایجاد میشوند. یعنی این اختلال ممکن است منجر به کاهش شنوایی پیشرونده در یک یا هر دو گوش شود. برخی از افراد مبتلا به این نوع اختلال، ممکن است دچار تومورکانال نخاعی نیز شوند.
بیماری فون هیپل-لیندو
اختلالی نادر و چند سیستمی با تومورهای عروق خونی (همانژیوبلاستوم) در مغز، شبکیه و نخاع است که با انواع دیگر تومورها در کلیهها یا غدد فوق کلیوی همراه است.
عوامل خطر تومور نخاع سرطانی عبارتند از:
• سابقهی قبلی سرطان
• سرطانهایی که ممکن است به ستون فقرات و نخاع سرایت کنند شامل سرطان سینه، ریه و پروستات و همچنین مولتیپل میلوما
• سیستم ایمنی در معرض خطر
• برخی شرایط ژنتیکی: مانند بیماری فون هیپل-لیندو و نوروفیبروماتوز (NF2)
• قرار گرفتن در معرض پرتودرمانی یا مواد شیمیایی صنعتی
علائم تومور نخاعی
تومورهای ستون فقرات بسته به نوع تومور، میتوانند سرعت پیشرفت متفاوتی داشته باشند. در صورتی که تومور در ناحیهی طناب نخاعی رشد کند، میتواند علائم و نشانههای مختلفی ایجاد نماید. علائم و نشانههای احتمالی عبارتند از:
• درد در محل تومور به دلیل رشد آن
• کمردردی که اغلب به سایر قسمتهای بدن سرایت میکند.
• احساس حساسیت کمتر به درد، گرما و سرما
• عدم عملکرد روده یا مثانه
• مشکلات حرکتی که گاهی منجر به زمین خوردن میشود.
• کمردردی که شب هنگام بدتر میشود.
• ضعف عضلانی خفیف یا شدید، به ویژه در بازوها یا پاها
علائم تومور نخاع سرطانی در ستون فقرات به نوع تومور، اندازه، محل، سن و سابقهی سلامت پزشکی بیمار بستگی دارد. علائم تومور نخاع سرطانی عبارتند از:
• درد در ناحیهی پشت و یا گردن، درد در بازو و یا پا
• بیحسی و گزگز در اندامها
• ضعف
• مشکلات در دفع ادرار و یا بیاختیاری ادرار
• تغییر در وضعیت بدن، مانند قوز پشت (کیفوز)
• ناهنجاریهای ستون فقرات
• از دست دادن حس عمومی
• مشکلات حرکتی
• ناتوانی در حرکت دادن پاها
• درد یا اختلال در ایستادن
• تغییر در عادات روده
• در صورت پیشرفت بیماری، فلج رخ میدهد.
عوارض تومور نخاعی
تومورهای ستون فقرات میتوانند موجب ایجاد فشار بر اعصاب نخاعی و منجر به عدم حرکت یا احساس بد در زیر محل تومور شوند و گاهی اوقات باعث تغییر در عملکرد روده و مثانه میشوند. آسیب عصبی ممکن است دائمی و یا موقتی باشد. با این حال، در صورت تشخیص زودهنگام و درمان تهاجمی، ممکن است بتوان از پیشرفت بیشتر عدم عملکرد عصبی جلوگیری کرد. بسته به جایگاه تومور و فشاری که به نخاع وارد میشود، تومورها میتوانند تهدیدکنندهی زندگی باشند.
تشخیص تومور نخاعی
علاوه بر شرح حال بیمار و معاینات بالینی، آزمایشهایی که برای تشخیص سرطانی بودن تومور نخاعی در ستون فقرات استفاده میشود شامل آزمایشهای تصویربرداری زیر است:
• آنژیوگرافی
• کشیدن مایع نخاعی از کمر
• اسکن استخوان پزشکی هستهای
• توموگرافی کامپیوتری (CT) اسکن
• اسکن تصویربرداری رزونانس مغناطیسی (MRI) .
• اسکن توموگرافی گسیل پوزیترون (PET) .
• میلوگرافی
• معاینه عصبی، از جمله ارزیابی درد و عملکرد
• بیوپسی
روشهای درمانی
درمان تومور نخاعی ممکن است شامل جراحی، پرتودرمانی، شیمی درمانی و یا دارودرمانی باشد. بسته به محل و وسعت بیماری، درمان میتواند متفاوت و شامل یک یا چند مورد از موارد زیر باشد:
عمل جراحی
هنگامی که تومور فقط به یک قسمت از ستون فقرات محدود شود، پزشک برداشتن تومور را توصیه میکند. برای تومورهای متاستاتیک ستون فقرات، ممکن است جراحی برای تسکین علائم استفاده شود.
شیمی درمانی
تزریق داروهای شیمی درمانی جهت کنترل رشد تومور یا بافت باقیمانده از آن پس از جراحی کاربرد دارد.
پرتو درمانی
معمولاً پس از برداشتن تومور با جراحی، برای از بین بردن سلولهای تومور میکروسکوپی باقیمانده، از روش پرتودرمانی استفاده میشود.
رادیولوژی مداخلهای
از این روش، برای مدیریت درد و عوارض، انجام بیوپسی و کاهش علائم ناشی از درمان سرطان استفاده میشود.
درمان هدفمند
از استروئیدها برای کمک به کاهش تورم و کمردرد استفاده میشود.
جمع بندی
اگر تومور نخاعی متاستاتیک باشد و از قسمت دیگری از بدن منشا گرفته و به ناحیهی ستون فقرات گسترش یافته باشد، باید سرطان اصلی درمان شود. سرطانی بودن تومور نخاعی بسته به مرحلهی سرطان و زمانی که تشخیص داده میشود یا اینکه به صورت متاستاتیک از سایر اندامها باشد، ممکن است خطرناک و کشنده باشد.
