آیا واقعا ارز دیجیتال بیت کوین یک طرح پانزی است؟
طرح پانزی نوعی کلاهبرداری در بازار ارزهای دیجیتال است. در این طرح اسکمرها (طراحال اولیه پروژه پانزی) به سرمایه‌گذاران اولیه وعده می‌دهند که سرمایه‌شان را خیلی سریع و با سود بالا به آن‌ها برمی‌گردانند. در ادامه این کلاهبردارها با جذب و فریب نسل دوم سرمایه‌گذاران، پولشان را به‌عنوان سود به سرمایه‌گذاران اولیه می‌دهند و از این طریق اعتماد آن‌ها (سرمایه‌گذاران نسل اول) را برای تداوم همکاری جلب می‌کنند. این چرخه تا زمانی ادامه پیدا می‌کند که اسکمرها دیگر قادر به پرداخت سود به آخرین نسل‌های واردشده به پروژه نباشند، ازاین‌رو طراحان پروژه با هر مقدار سود و سرمایه‌ای که تا آن لحظه به‌دست آورده‌اند، ناپدید می‌شوند و طرح پانزی به نقطهٔ پایان راه خود می‌رسد.
آنچه قصد داریم در ادامهٔ این مطلب به آن بپردازیم، بررسی موشکافانه حول محور این موضوع است که آیا بیت کوین (پادشاه ارزهای دیجیتال) یک پروژه پانزی (Ponzi scheme) است و این همه مدت سرمایه‌گذاران و کاربران دنیای کریپتوکارنسی خانه آمال و آرزوهای خود را روی آب بنا کرده‌اند یا خیر؟!
آیا بیت کوین یک طرح پانزی است؟
قبل از افشای حقیقت دربارهٔ پانزی بودن یا نبودن بیت کوین، بهتر است به‌طور مختصر بدانید یک Ponzi scheme چه مشخصاتی دارد.
ویژگی‌های یک طرح پانزی عبارت‌اند از:
• سودآوری مستمر و بیش از حد؛
• غیررسمی بودن و ثبت نبودن طرح؛
• مشکل در نقد کردن دارایی و سرمایه؛
• استراتژی‌ها و اهداف پیچیده و غیرقابل درک.
حال زیرساخت‌های لازم برای پاسخ به این سوال که آیا بیت کوین واقعاً یک Ponzi scheme است یا خیر فراهم شده‌است.
آنچه باعث شده‌است گمانه‌زنی‌هایی دربارهٔ پانزی بودن بیت کوین مطرح شود، شباهت‌هایی است که این ارز رمزنگاری‌شده با طرح‌های پانزی گذشته دارد. علاوه‌بر این غیرمتمرکز و غیرکنترل بودن ارزهای دیجیتال فرصت سوء‌استفاده را برای کلاهبرداران فراهم کرده‌است تا با هدف کسب سودهای هنگفت، دست به اجرای Ponzi scheme بزنند. با این حال در آن روی سکه نیز عده‌ای با بیان دلایل، فرضیهٔ این‌که بیت کوین یک طرح پانزی است را نقض می‌کنند.
در قسمت‌های بعدی این مطلب، بیشتر دربارهٔ دو دیدگاه متفاوت نسبت‌به بیت کوین در این زمینه صحبت خواهیم کرد.
بیت کوین یک Ponzi scheme است! چرا؟
در این قسمت دلایل و استدلال‌های گروهی را بررسی می‌کنیم که معتقدند بیت کوین یک طرح پانزی است و تمام این مدت سر همهٔ سرمایه گذاران و کاربران دنیای کریپتوکارنسی را کلاه گذاشته است!
به عقیدهٔ آن‌ها بیت کوین پروژهٔ پانزی است، چون:
• این رمزارز و در کل تمام ارزهای دیجیتال به‌عنوان یک ارز، دارایی یا کلا قابل تعریف نیستند.
• بیت کوین و سایر رمزارزهای مشابه هیچ‌گونه جریان نقدی اساسی ندارند.
• آن‌ها فی‌الذاته هیچ ارزشی ندارند!
و یک‌سری دلایل دیگر که آن‌ها را از زبان خورخه استولفی، دانشمند رایانه برزیلی که معتقد است بیت کوین به‌عنوان یک پروژه پانزی خطرناک است می‌خوانید:
• سرمایه‌گذاران با پیش‌فرض و انتظار رسیدن به سود به این بازار وارد می‌شوند.
• آن‌ها تنها هنگامی می‌توانند به سود موردنظرشان برسند که افراد دیگری در این بازار ارزهای دیجیتالشان را بفروشند یا دارایی خود را نقد کنند.
• تمام سودهای حاصل در این بازار از ورود سرمایه‌گذارهای جدید نشئت می‌گیرد و هیچ منبع خارجی دیگری برای سودآوری تعریف نشده است.
• اپراتورها و صرافی‌های ارز دیجیتال قسمت اعظمی از پول را از بین می‌برند.
با این تفاسیر احتمالاً فکر می‌کنید دیگر کار بیت کوین تمام است و پانزی بودن آن ثابت شده‌است، اما پیشنهاد می‌کنیم زود قضاوت نکنید و قبل از هرگونه صدور حکم، قسمت بعدی را نیز مطالعه کنید.
بیت کوین طرح پانزی نیست؛ چرا؟
فهرست بلند بالایی از اتهامات به بیت کوین وارد شد، آن هم در شرایطی که این رمزارز ویژگی‌ها و مشخصات متعددی دارد که می‌تواند خط بطلانی روی فرضیه پانزی بودن این ارز دیجیتال بکشد.
بیت کوین در حالی به پروژه پانزی بودن متهم می‌شود که قیمت آن از بیشترین مقدار خود، یعنی 69000 دلار در 9 نوامبر 2021 کاهش یافته است و در اواخر دسامبر یک سقوط ناگهانی 12000 دلاری را تجربه کرده‌است. این در حالی است که یکی از ویژگی‌های اصلی پروژه پانزی، این است که سیر صعودی مداومی داشته و هرگز دچار سقوط نمی‌شود.
صرف نظر از هرگونه سقوط ارزش و کاهش قیمتی، بیت کوین همچنان اعتبار خود را در بازار حفظ کرده‌است و یکی از مهم‌ترین اخبار و بحث‌های مالی در اغلب کشورهای جهان است. این رمزارز در اخبارهای مالی به‌عنوان دارایی با بهترین عملکرد طی n سال گذشته معرفی می‌شود و اقتصاددان‌ها نیز خرید و فروش بیت کوین را به‌عنوان یک سرمایهگذاری موثق به رسمیت می‌شناسند که در طول تمام سال‌های فعالیت خود رشد قابل توجهی و شایسته ستایشی داشته است. البته نه از آن دسته رشدهای کاذبی که در Ponzi scheme رخ می‌دهد، بلکه رشد و ترقی‌ای که به موازات صعود، سقوط‌هایی هم داشته است و این مسئله محکم‌ترین سند برای رد هرگونه ادعایی مبنی بر کلاهبرداری (پروژه پانزی) بودن این ارز رمزنگاری‌شده است.
دلیل دیگری که فرضیه پانزی بودن بیت کوین را رد می‌کند، این است که برخلاف طرح‌های پانزی، بیت کوین به‌عنوان یک کوپن دائمی خریداری می‌شود، نه به‌عنوان یک دارایی درآمدزا، یعنی چه؟ یعنی این رمزارز هیچ وعده‌ای تحت عنوان بازدهی در حال اجرا به خریداران و سرمایه‌گذاران خود نمی‌دهد و هرگز با ورود یک نسل جدید از سرمایه‌‌گذارها، سودی به نسل قبلی تعلق نمی‌گیرد. (موضوعی که در طرح‌ها پانزی مشاهده می‌کنیم) تنها راه نقد کردن پول و سودآوری برای دارندگان BTC، فروش توکن‌های آن به دیگران است.
جمع‌بندی
این‌که بیت کوین را پانزی بخوانیم، مسئله‌ای است که دلایل منطقی زیادی آن را نقض می‌کند و کمی پیش‌تر به آن‌ها اشاره کردیم. با این حال رد فرضیه پانزی بودن بیت کوین به معنی سلامت کل بازار ارزهای دیجیتال نیست! به عبارت دیگر می‌توانید در گوشه و کنارهای بازار کریپتوکارنسی پروژه‌های پانزی را پیدا کنید که کلاهبرداری می‌کنند و سرمایه‌گذارهای زیادی را هم به دام می‌اندازند، اما باید این موضوع را به خاطر داشته باشید که این طرح‌ها جدا از ماهیت و حقیقت اصلی بازار ارزهای دیجیتال هستند و نباید آن‌ها را به کل بازار تعمیم دهید.
چیزی که باید به آن توجه ویژه داشته باشید، این است که قبل از سرمایهگذاری در هر پروژه، آن را براساس معیارها و ویژگی‌های طرح‌های پانزی ارزیابی کنید و در صورت عدم برخورداری پروژه از ویژگی‌های یک طرح پانزی، سرمایهٔ خود را در آن وارد کنید.
