در مورد ارگ بم چه می دانید؟
ارگ بم بزرگترین بنای خشتی جهان و یکی از آثار ثبتشده در فهرست میراث جهانی یونسکو است. قدمت دقیق این بنا مشخص نیست؛ اما بهطور کلی تاسیس آن را به دوران قبل از میلاد نسبت میدهند. این بنا در طول تاریخ ماجراهای زیادی را از سر گذرانده است که آخرین آنها زلزله بم بود. ارگ بم رازهای تاریکی نیز در خود داشت که در جریان مرمت آشکار شد. این بنای خشتی هر سال مقصد گردشگران زیادی است. اگر شما هم به دیدن بنای کهن و رازآلود بم مشتاقید، کافی است بلیط هواپیما بم را تهیه و سفر خود را آغاز کنید.
ارگ بم کجاست؟
ارگ بم در شهر بم و استان کرمان واقع شده است. این قلعه در شرقیترین قسمت شهر و در انتهای خیابان بهمن قرار دارد. این منطقه در گذشته در مسیر جاده ابریشم قرار داشت و بهعنوان منطقهای استراتژیک شناخته میشد. از طرف دیگر، ارگ بم بهسبب واقعشدن بر جایی مرتفع، بهترین دید را به منطقه داشت و از نظر امنیتی نیز بسیار مهم بود.
مروری اجمالی بر تاریخچه ارگ بم
گمانهزنیهای زیادی درباره قدمت این بنا وجود دارد. برخی ویژگیهای معماری ارگ بم گواه این هستند که این دژ خشتی حدودا طی قرون چهارم تا ششم پیشاز میلاد و در دوره امپراتوری هخامنشیان ساخته شده باشد. البته مطالعات انجام شده نشان دادهاند بخشهایی از این بنای خشتی در دورههای اشکانیان و ساسانیان به آن اضافه شده است.
اولین نشانههای سکونت انسان در منطقه بم، در این قلعه یافت شده است. در طول تاریخ نیز گروههای مختلفی در آن ساکن شدهاند. از جمله این افراد میتوان به گروه خوارج و همچنین آقاخان اول، امام فرقه اسماعیلیه نزاری اشاره کرد. این ارگ توسط حاکمان متعددی فتح شده است.
کمکم با افزایش کاربرد نظامی این دژ، مردم عادی در خارج از محدوده باروها ساکن شدند. تا سال 1932 از ارگ بم بهعنوان پادگان استفاده میشد؛ اما از سال 1953، بهعنوان یک بنای تاریخی ارزشمند شناخته شد و مورد مرمت و بازسازی قرار گرفت.
بخشهای مختلف ارگ بم
ارگ بم در گذشته شهری کامل بود. در درونیترین قسمت آن، بخش حکومتی وجود دارد. این بخش، از دژ نظامی، سربازخانه، عمارت چهارفصل، چاه آب و اصطبل تشکیل شده است. در اطراف بخش حکومتی، منطقه رعیتنشین قرار دارد. در بخش مردمی ارگ بم بناهایی مانند ورودی اصلی شهر، بازار، مسیر اتصال شهر به دژ، حدود 400 خانه و ساختمانهایی همچون اماکن ورزشی و مدرسه وجود دارد.
ارگ بم امنیت بالایی داشت. وقتی دروازه شهر به هر دلیلی بسته میشد هیچ موجودی نمیتوانست به آن وارد شود. در شرایط امنیتی، ساکنان شهر نیز امکان خارجشدن از شهر را نداشتند. در شهر بم امکانات زیادی فراهم بود و مردم میتواستند به راحتی در دورههای طولانی درون شهر بمانند. در این حین سربازان نیز از شهر دفاع میکردند.
ارگ بم پس از زلزله
در 5 دی ماه سال 1382، حدود 80 درصد ارگ بم ویران شد. شدت تخریب آنقدر زیاد بود که سازمان یونسکو ناامید از امکان بازسازی این بنای کهن خشتی، آن را در فهرست میراث در معرض خطر قرار داد. اما با کمکهای بینالمللی و همت مردم شهر این بنا بازسازی و از فهرست میراث در معرض خطر خارج کرد.
در این بازسازی، یونسکو، ایتالیا، ژاپن و فرانسه کمکهای مالی بزرگی کردند. ژاپن علاوهبر کمک مالی، نقشهای سهبعدی از بم ساخت و در اختیار ایران قرار داد. در نهایت عملیات بازسازی ارگ بزرگ بم با دستان مردم بومی شهر انجام شد.
در حال حاضر 90 درصد ویرانیهای قلعه بم بازسازی شده است. سازمان میراث فرهنگی این زلزله را بخشی از تاریخ ارگ بم در نظر گرفت و بخشی از خرابیها را بهعنوان نشانی از سرنوشت این بنا باقی گذاشت.
راز کودکان دفن شده در ارگ بم
در سالهای پساز زلزله و حین عملیات بازسازی ارگ بم، باستانشناسان استخوانهای 68 کودک را در دیوارها و همینطور آوار ارگ بم پیدا کردند. این کشف جدید حتی گروهی از باستانشناسان ژاپنی را نیز به شهر بم کشاند. این اسکلتها تا 200 سال قدمت داشتند و مربوط به پسربچههایی در سنین 1 تا 6 سال بودند. درباره علت دفن این کودکان در دیوار ارگ سوالات و احتمالات زیادی مطرح است که در ادامه به برخی از آنها اشاره کردهایم.
در زمان حمله فیروزخان قاجار، شهر بم یک سال در محاصره بود. در این مدت، دروازههای شهر بسته بودند و گورستان نیز در خارج از شهر قرار داشت. عدهای معتقدند بهخاطر این شرایط اضطراری، مردم که راهی به گورستان نداشتند کودکان خود را روی تیغ دیوارهای ارگ دفن کردند. اما نبود استخوان افراد بزرگسال این احتمال را زیر سوال میبرد.
عدهای دیگر آدابورسوم مذهبی را دلیل این سبک از تدفین میدانند. از آنجایی که تمام استخوانها مربوط به کودکان و پسرها بوند، ممکن است کودکان به خاطر نوعی رسم پسرکشی قربانی یا کشته شده باشند. برخی بقایا نشان میداد فرد قبل از تدفین مرده باشد، اما دو مورد از اسکلتها نشانههایی از حیات فرد هنگام دفن داشتند.
تعداد دیگری از اسکلتها میان دیوار نبودند و در خرابهها کشف شدند. تعدادی از آنها متعلق به نوزادانی بودند که گیره پلاستیکی بند ناف داشتند. بررسیها حاکی از آن بود که قدمت این گروه از اسکلتها نهایتا به 2 سال میرسد و بعد از زلزله آنجا دفن شدهاند. راز این دسته از اسکلتها سربهمهر باقی ماند و حتی عدهای وجود آنها را تکذیب کردند.
تمام اسکلتهای پیدا شده در نهایت دوباره به بنای ارگ بم بازگشتند. این موضوع در سال های اخیر، گردشگرانی را که به جاهای مرموز و ترسناک علاقهمندند به ارگ خشتی کشانده است.
هنگام سفر به بم خاطرتان باشد…
در پایان، نکاتی را برای داشتن سفری بهیادماندنی به شما پیشنهاد میکنیم. هنگامی که برای بازدید از این بنای باشکوه به بم سفر کردید، می توانید از سایر جاهای دیدنی کرمان نیز دیدن کنید. تعدادی از جاذبههای گردشگری بم را عبارتند از باغ شاهزاده ماهان، کلوت شهداد، باغ موزه هرندی و آبشار باغچمک.
همچنین، شهرک ارگ جدید بم را میتوانید برای اقامت و خدمات رفاهی در نظر داشته باشید. پیشنهاد میکنیم قبل از تهیه بلیط هواپیما بم، محل اقامت خود را رزرو کنید و فهرستی از جاهای دیدنی مورد نظرتان بنویسید. برای خاطری آسوده می توانید خدمات گردشگری را از فلای تودی تهیه کنید. فلای تودی بستری امن برای مقایسه قیمت، تهیه بلیط و رزرو هتل بم است و در صورت تغییر برنامه سفر، امکان استرداد را برای شما فراهم کرده است.