برگزاری مجالس روضه ائمه اطهار و گرامیداشت یاد آنها از سنتهای قدیمی در بین شیعیان است. هر ساله این مناسبها با شکوه و زیبایی فراوان برگزار شده و افراد از برکات این مراسمات مورد رحمت بسیار قرار میگیرند. شیعیان معمولا این مراسمات، از جمله دهه فاطمیه را ساده و بیآلایش برگزار کرده و از تجملات دوری میکنند. آنها سعی میکنند با تهیه محصولات فاطمیه از فروشگاههای مذهبی مراسمات خود را خاصتر و در عین حال ساده برگزار کنند.
هدف اصلی برگزاری روضهها، اندیشه بیشتر و آشنایی با زندگی ائمه اطهار و بزرگداشت یاد آنهاست؛ لذا برای محترم شمردن هرچه بیشتر این مراسمات، باید با آداب مخصوص ایام فاطمیه، روضه و نوحهخوانی در این ایام آشنایی داشته و از نسبت دادن تعابیر ناشایست و مطالب ناصحیح جلوگیری کنیم. در ادامه مقاله جهت بیان اینکه در کدام دهه فاطمیه بهتر است اقدام به برپایی روضه کنیم، صحبت خواهیم کرد.
علت برگزاری روضه حضرت فاطمه در دو دهه فاطمیه، مشخص نبودن تاریخ شهادت ایشان است. طبق روایات مختلف، تاریخ شهادت این حضرت از 40 روز تا 6 ماه بعد از رحلت پیامبر اکرم(ص) بوده که به این منظور علمای شیعه دو احتمال معتبر ارائه دادهاند. باتوجهبه رحلت پیامبر(ص) در 28 صفر، اگر روایت 75 روز بعد را مدنظر داشته باشند، تاریخ شهادت حضرت فاطمه(س) در تاریخ سیزدهم تا پانزدهم جمادیالأول است که آن را فاطمیه اول میخوانند.
چنانچه در نظر داشته باشند که طبق 95 روز بعد از رحلت پدر تاریخ را بررسی کنند، شهادت حضرت فاطمه از سوم تا پنجم جمادیالثانی است که آن را ایام فاطمیه دوم میخوانند. درحالحاضر همه ساله مراسم عزاداری این بانوی بزرگوار در دو دهه برگزار شده که در آن خطیب با سواد و با اطلاعات کافی، در خصوص زندگی ایشان صحبت کرده و سپس به نوحه و روضهخوانی میپردازد. آداب برگزاری این مراسم عبارتاند از:
• انتخاب نوحههایی که علاوهبر عزاداری به بررسی اندیشهها و مکتب فکری ایشان بپردازد.
• هیچگونه بازسازی در متن نوحه جهت بازی با احساسات وجود نداشته باشد.
• خطیب باید سواد کافی را داشته باشد و اطلاعات کافی در ارتباط با نحوه زندگی حضرت فاطمه را داشته باشد.
این دهه از مهمترین دهههای عزاداری شیعیان و دوستداران اهل بیت است که به دلیل مبهم بودن و روایات متعددی که برای تاریخ دقیق آن وجود دارد، به جای یک روز، در ایام خاصی برگزار میشود که میتوان در این ایام به عزاداری این بانوی بزرگوار پرداخت.
همه شیعیان در روزهایی که به روایت، دهه فاطمیه نامیده شده است، عزاداری کرده و برخی نیز به سلیقه خود در یکی از این روزها، اقدام به برگزاری مراسم میکنند. به بیان برخی امامان و همچنین باتوجهبه نوشتههای مفاتیح جنان، یکی از مهمترین و با ارزشترین اعمال در دهه فاطمیه، بهجا آوردن صلوات خاصه حضرت فاطمه(س) است.
شهادت حضرت فاطمهزهرا سلاماللهعلیها در طول تاریخ از جهات مختلفی مورد بررسی قرار گرفته و تاریخ اسلام این غم بزرگ را از یاد نبرده است. بزرگداشت ایشان هر ساله در دو دهه با نامهای دهه اول و دهه دوم برگزار میشود. در حکمت عزاداری برای ایشان همین کافی است که وقایع به درستی تحلیل و بیان شوند و هدف تشکیل این مراسم و مجالس، نشر فرهنگ فاطمی است که محدود به یکی از این دو دهه نمیشود.
علمای بزرگ اسلام نیز برای دهه فاطمیه ارزش خاصی قائل بودند. شهید مطهری(ره) در این باره بیان میکنند: چرا ذکر فضائل و زندگی اهل بیت پیامبر تا این اندازه اجر و ثواب دارد؟ زیرا آنها انسانهای ساختهشدهای هستند.
به دلیل ارزش والای ائمه در هر دو تاریخ مشهور شهادت حضرت فاطمه(س)، عزاداری در قالب روضهخوانی یا نوحهخوانی، برپا میشود و به مجموعه این روزها، دهه فاطمیه گفته میشود.
حدیثی مبنی بر اینکه مؤمنین بايد چند روز عزادار باشند، وجود ندارد؛ اما روایتهای بسیاری از امامان وجود دارد که در شادی ما شاد و در عزای ما عزادار باشید. بر همین اصل واجب است احترام این دهه فاطمیه را نگه داشته و تا حد توان به عزاداری مشغول شد. همچنین امام رضا(ع) خطاب به یکی از یاران خود فرمودند: اگر میخواهی در درجات عالی بهشت جای داشته و همراه ما باشی، محزون باش به حزن ما و خوشحال باش به شادی ما.
حضرت علی(ع) نیز میفرمایند: خداوند بزرگ و بلند مرتبه به زمین نظر کرد و ما را برگزید و شیعیان ما را نیز برای ما برگزید که ما را کمک و یاری رسانده، به سرور ما مسرور و به غم ما محزون باشند.
شیعیان برای احترام و بزرگداشت ائمه، در روزهای شهادت آن بزرگواران اقدام به برگزاری مراسم عزاداری میکنند. برای حضرت فاطمه(س) نیز که یکی از صفحات مهم تاریخ است، برخی اعمال مستحب وجود دارد که مهمترین آنها عبارتاند از:
برگزاری عزا به این معناست که هر فردی به میزان وسع خود در دهه فاطمیه اقدام به برگزاری روضه کند. نیازی نیست که حتما مراسم همگانی و با حضور دیگران باشد، اگر توانایی برگزاری روضه بزرگ نیست، هر فرد در منزل و تنها با پخش نوحه و زیارت حضرت فاطمه، به سوگواری ایشان بپردازد. برای برگزاری هرچه بهتر مراسم عزاداری افراد میتوانند با تهیه لوازم مربوط به این مراسم همانند: کتیبه فاطمیه، پشت منبری فاطمیه، پیراهن و پارچه مشکی، پرچم یا زهرا و … از فروشگاههای مذهبی به مراسم خود جلوه و شکوه بهتری ببخشند.
اعمال دیگر شیعیان در این روز، زیارت آن حضرت و نفرین ظالمان و غاصبان است. برای زیارت میتوان کتاب مخصوص ادعیه حضرت فاطمه(س) را تهیه کرده و علاوهبرآن، سایر اعمال این روز را که در کتاب گردآوری شده، بهجا آورید. همچنین از آنجایی که زیارتنامهها جنبه روضه و نوحهخوانی نیز دارند، میتوان همزمان با خواندن آنها، بر مصائب واردشده بر ایشان ساعتها گریست. از روایات مهمی که بر ارزشمندبودن گریه بر مصیبات وارده بر حضرت فاطمه(س) آورده شده است، میتوان به روایت زیر اشاره کرد.
از امام صادق پرسیدند که گریه برای حضرت فاطمه(س) چه پاداشی دارد؟
ایشان فرمودند، پاداش گریه واقعی برای حضرت فاطمه(س) به هیچوجه قابل محاسبه نیست.
بسیاری از افراد دوست دارند در این روز، نمازهای مربوطه را بهجا آورند و ثواب آنها را به حضرت فاطمه(س) هدیه کنند. در کتابهای بسیاری، اعمال دهه فاطمیه، از جمله نماز مخصوص این روز آورده شده که میتوان با خریداری آنها و انجام مراحل ذکر شده، زیارت خود را کامل بهجا آورد. بهطورکلی افراد در این روز به اعمال زیر مشغول میشوند.
• غسل و وضو
• برپایی نماز مخصوص و هدیه به حضرت فاطمه(س)
• برگزاری روضه و نوحههای مخصوص
• برگزاری زیارت عاشورا و هدیه آن به حضرت فاطمه(س)
• بهجا آوردن اذکار مختلف و تسبیحات حضرت فاطمه و هدیه به ایشان
حضرت فاطمه(س) نسبت به دعای روز جمعه ارادت خاص داشتند و حضرت محمد(ص) دررابطهبا این دعا به دخترشان نقل کردهاند که در روز جمعه ساعتی است که هر خیر و نیکویی به اجابت میرسد و آن زمانی است که نصف قرص خورشید در افق پنهان شود. به این دلیل حضرت فاطمه در این ساعت در حق همه مسلمانان دعا و طلب خیرخواهی کرده و امروزه شیعیان این دعا را در حق ایشان کرده و ثواب آن را به او هدیه میکنند.
روایات بسیاری اهمیت تسبیحات حضرت فاطمه(س) را بیان کرده که این ذکر توسط پیامبر به ایشان آموخته شد و ذکری است شامل 34 بار اللهاکبر، 33 بار الحمدالله و 33 بار سبحانالله. برخی روایات نیز این ذکر را جزو مشهورترین تعقیبات دانسته که خواندن آن در دهه فاطمیه ثواب کثیر به همراه دارد.