روز جهانی لاک پشت چه روزی است
روز جهانی لاک پشت هر سال در ۲۳ مه (میلادی) که در تقویم ایران معمولاً ۲ یا ۳ خرداد واقع می شود، گرامی داشته می شود. روز لاک پشت ها از سال ۲۰۰۰ به ابتکار سازمان امداد لاک پشت های آمریکا (American Tortoise Rescue) پایه گذاری شد تا توجه همگان را به صیانت از لاک پشت ها و زیستگاه در حال کاهش آنان جلب کند.
علت نامگذاری روز جهانی لاک پشت
ایده نامگذاری روز جهانی لاک پشت زمانی شکل گرفت که فعالان «امداد لاک پشت های آمریکا» دریافتند بسیاری از گونه های خشکی زی و دریایی در فهرست قرمز اتحادیه جهانی حفاظت (IUCN) به درجات مختلف در معرض خطر هستند. هدف نخست افزایش آگاهی عمومی و سپس ترغیب به اقدام عملی (از حمایت های کوچک خانگی تا سیاست گذاری ملی) عنوان شد.
تاریخچه روز جهانی لاک پشت
- ۱۹۹۰: آغاز فعالیت خیریه امداد لاک پشت های آمریکا با نگه داری دو لاک پشت مجروح در کالیفرنیا.
- ۲۰۰۰: ثبت رسمی روز جهانی لاک پشت؛ انتشار بسته های آموزشی برای مدارس و رسانه ها.
- ۲۰۰۸ به بعد: رونق کمپین های لباس و نقاشی سبز، آزادسازی نمادین لاک پشت های نجات یافته و برنامه های پاکسازی سواحل.
نقش لاک پشت ها در اکوسیستم
لاک پشت ها «مهندسان زیستگاه» به شمار می روند؛ با حفر لانه و دالان، پناهگاه گونه های دیگر را فراهم کرده و پس ماندهای سواحل را می خورند و به پاک سازی زیست بوم کمک می کنند. افزون بر آن، جابجایی مواد غذایی بین خشکی و دریا، پراکنش بذر گیاهان و حتی تثبیت بسترهای مرجانی از خدمات اکولوژیک آنان است.
تهدیدهای اصلی حیات لاک پشت ها
- تخریب زیستگاه بر اثر شهرسازی، جاده کشی و گردشگری کنترل نشده.
- آلودگی پلاستیکی و زباله های دریایی که سبب خفگی، مسدود شدن روده یا خراش لاک می شود.
- شکار غیرقانونی و تجارت تخم؛ در برخی سواحل تا ۹۰ درصد لانه های لاک پشت ها تخریب می شود.
- معضل گونه های مهاجم مانند لاک پشت گوش قرمز که منابع غذایی گونه های بومی ایران را تصاحب می کند.
- گرمایش زمین؛ دمای زمین جنسیت جوجه لاک پشت ها را تعیین می کند و افزایش دما نسبت نرها را به طور نگران کننده ای کاهش داده است.
- برآوردها نشان می دهد ۴۰ درصد از ۳۵۰ گونه شناخته شده لاک پشت ها در آستانه انقراض اند.
اقدامات فردی و جمعی برای بقاء لاک پشت ها
| سطح اقدام | نمونه فعالیت ها | توضیح |
|---|---|---|
| خانگی | پرهیز از خرید لاک پشت به عنوان حیوان خانگی، جایگزینی ظروف یکبار مصرف. | بسیاری از لاک پشت های رهاشده در طبیعت به سرعت می میرند یا گونه های بومی را تهدید می کنند. |
| شهری | تفکیک زباله، شرکت در پاک سازی تالاب و ساحل. | کیسه های پلاستیکی رهاشده با عروس های دریایی اشتباه گرفته می شوند و موجب خفگی می گردند. |
| ملی | پشتیبانی از برنامه های تکثیر و رهاسازی سازمان محیط زیست، پیگیری تصویب مناطق حفاظت شده جدید. | پهنه های ساحلی مکران و خلیج فارس زیستگاه کلیدی لاک پشت سبز و عقابی هستند. |
| جهانی | مشارکت در هشتگ #WorldTurtleDay، اهدای مالی به مؤسسات معتبر بین المللی. | کمپین های مجازی باعث جهش آماری جست وجوی اینترنتی درباره لاک پشت ها شده اند. |
برنامه های روز جهانی لاک پشت در ایران
- پوشش خبری ۲ خرداد در مدارس و رسانه ها با همکاری سمن های محیط زیستی.
- کارگاه آموزشی ساحل روستای کوپان (استان هرمزگان) درباره بازگرداندن جوجه ها به دریا.
- کمپین «زباله کمتر، لاک پشت بیشتر» در بندر ترکمن برای کاهش پلاستیک در حاشیه خزر. (زمان و محل دقیق هر سال از سوی اداره کل های محیط زیست استان ها اعلام می شود.)
تفاوت روز جهانی لاک پشت و روز جهانی لاک پشت دریایی
- روز جهانی لاک پشت (۲۳ مه / ۲ خرداد): همه لاک پشت ها (خشکی زی، نیمه آبی، دریایی).
- روز جهانی لاک پشت دریایی (۱۶ ژوئن / ۲۶ خرداد): به طور اختصاصی گونه های دریایی و چالش های اقیانوسی.
حقایق کمتر شنیده شده درباره لاک پشت ها
لاک پشت ها قدمت ۲۰۰ میلیون ساله دارند و از دایناسورها نیز کهن ترند.
برخی گونه ها مانند لاک پشت پشت چرمی می توانند بیش از ۴۰۰ کیلوگرم وزن و ۱٫۸ متر طول داشته باشند.
یک لاک پشت غول پیکر سیشلی به نام «جاناتن» در حال حاضر حدود ۱۹۲ سال دارد.
لاک پشت های ماده قادرند اسپرم را ماه ها ذخیره کرده و با یک جفت گیری چند بار تخم بگذارند.
در زیست شناسی حفاظتی به لاک پشت ها لقب «چتر حفاظتی» می دهند؛ حفاظت از آنان به طور هم زمان به بقای ده ها گونه همراه منجر می شود.
جمع بندی
۲ خرداد روز جهانی لاک پشت ۲۳ مه بهانه ای است برای یادآوری این حقیقت که بقای قدیمی ترین خزندگان جهان به رفتار امروز ما بستگی دارد. با تغییرات ساده ای در سبک زندگی، حمایت از برنامه های حفاظتی و نشر آگاهی می توانیم اطمینان حاصل کنیم که نسل لاک پشت ها در جهان همچنان حفظ خواهد شد.
