روز ملاصدرا ۱۴۰۴ چه روزی است + علت نامگذاری و زندگینامه کوتاه
روز ملاصدرا که در تقویم رسمی جمهوری اسلامی ایران «روز بزرگداشت ملاصدرا» نامیده می شود، همه سال برابر با یکم خرداد ماه می باشد؛ تاریخ دقیق روز ملاصدرا ۱۴۰۴ در گاهشمار میلادی معمولاً با ۲۲ ماه مه همزمان است. (در سال های کبیسه ممکن است ۲۱ مه باشد)
علت نامگذاری روز ملاصدرا
در تقویم رسمی جمهوری اسلامی ایران، اول خرداد ماه ۱۴۰۴ مصادف با سالروز تولد صدرالدین محمد بن ابراهیم قوامی شیرازی در سال ۹۸۰ قمری است و به همین مناسبت «روز بزرگداشت ملاصدرا» نام گذاری شده است. این تصمیم نخستین بار در دهه ۱۳۷۰ خورشیدی با پیشنهاد دانشگاهیان و تصویب شورای عالی انقلاب فرهنگی ثبت شد تا جایگاه این فیلسوف در تاریخ تفکر ایرانی – اسلامی برجسته شود.
زندگینامه کوتاه ملاصدرا
صدرالدین محمد شیرازی معروف به ملاصدرا در خانواده ای متمکن در شیراز زاده شد. او تحصیلات مقدماتی را در شیراز آغاز کرد و سپس برای تکمیل معارف عقلی و نقلی به اصفهان رفت و از محضر بزرگانی چون میرداماد و شیخ بهایی بهره برد. در دوران فشارهای سیاسی و مذهبی، به روستای «کهک» قم تبعید شد و در همانجا، طی سال های خلوت و ریاضت، نظام فلسفی «حکمت متعالیه» را بنا نهاد. بازگشت دوباره ملاصدرا به شیراز، تدریس در مدرسه خان و نگارش شاهکارش الاسفار الاربعة، نقطه اوج زندگی علمی ملاصدرا به شمار می آید. سرانجام در سال ۱۰۵۰ قمری و در مسیر سفر حج، در بصره یا نجف (بنابر روایات مختلف) درگذشت و پیکرش به نجف اشرف منتقل شد.
جایگاه جهانی ملاصدرا
آثار ملاصدرا امروز در رشته های فلسفه تحلیلیِ تطبیقی، الهیات تطبیقی و عرفان مقایسه ای تدریس می شود. ترجمه انگلیسی «اسفار اربعه» در دانشگاه های انگلستان و ایالات متحده به خصوص در حوزه فلسفه دین، مسیر تازه ای برای پژوهشگران گشوده است.
برنامه های روز بزرگداشت ملاصدرا ۱ خرداد
همه ساله در شیراز (مدرسه خان)، قم (روستای کهک) و همچنین در تهران (بنیاد حکمت اسلامی صدرا) نشست های علمی، کارگاه های فلسفی، و همایش های بین المللی با حضور استادان برجسته برگزار می شود. این رویدادها به شرح زیر است:
- بررسی خوانش های معاصر از حرکت جوهری
- جایگاه ملاصدرا در گفت و گوهای بین ایمانی
- تاثیر حکمت متعالیه بر هنر و معماری ایرانی
مهمترین آثار و تالیفات ملاصدرا
| عنوان | موضوع | جایگاه در حکمت متعالیه | توضیحات |
|---|---|---|---|
| الحکمة المتعالیة فی الاسفار الاربعة العقلیة | جامع العلوم فلسفی، عرفانی و تفسیری | ستون اصلی دستگاه فکری صدرایی | 9 جلد؛ مباحث وجود، حرکت جوهری، نفس، معاد |
| شرح اصول کافی | حدیث و کلام | تطبیق عقل و نقل در روایات | 3 جلد؛ استناد گسترده به احادیث شیعه |
| المبدا و المعاد | الهیات فلسفی | تلخیص دیدگاه او دربارهٔ توحید و قیامت | منبع محبوب پژوهش گران معاصر |
| الشواهد الربوبیة | هستی شناسی و معرفت شناسی | دفاع از اصالت وجود | انسجام بخش گزاره های وجودی در حکمت متعالیه |
| تفسیر القرآن الکریم | تفسیر موضوعی | پیوند باطنی قرآن و فلسفه | تفسیر سوره های «واقعه»، «جمعه» و… |
حکمت متعالیه
ملاصدرا با عبور از مکتب مشاء، اشراق و عرفان نظری، مکتبی ترکیبی بنیان نهاد که امروز به نام «حکمت متعالیه» شناخته می شود. نوآوری های بنیادینی چون اصالت وجود در برابر اصالت ماهیت، حرکت جوهری به عنوان پویایی درونی ماده، و تشکیک هستی از دستاوردهای کلیدی اوست. این نظریه ها به ویژه در بحث نفس و معاد که ملاصدرا حرکت جوهری نفس را عامل تکامل و جاودانگی می داند، راهگشای فیلسوفان پس از او شد. بسیاری از پژوهشگران معتقدند که دیدگاه های هانری کربن در عرفان شیعی و حتی برخی رهیافت های اگزیستانسیالیست های قرن بیستم، بی آنکه مستقیم به آثار صدرایی ارجاع داده شود، متاثر از فضای فکری اوست.
تاثیر اندیشه های ملاصدرا بر فلسفه اسلامی و غربی
اندک زمانی پس از وفات ملاصدرا، شاگردانی چون فیاض لاهیجی، محدَّث سبزواری و نصرالله حکیم، حکمت متعالیه را در ایران و عراق رواج دادند. در عصر قاجار، مدرسه تهران با آثار ملاهادی سبزواری جان تازه ای گرفت و سرانجام در سده بیستم، با تاسیس مؤسسه حکمت و فلسفه ایران، مطالعات صدرایی به صورت دانشگاهی دنبال شد. در غرب، نخستین مواجههٔ جدی با فلسفه صدرا به ترجمه فرانسوی اسفار در دهه ۱۹۵۰ بازمی گردد. امروزه بخش هایی از نظریه حرکت جوهری در گفت و گو های فلسفه علم و حتی کیهان شناسی معاصر مطرح می شود؛ برای نمونه برخی پژوهش ها حرکت جوهری را زمینه ساز به وجود آمدن علومی تازه از مفهوم «زمان» در فیزیک فلسفی دانسته اند.
منابع مطالعاتی برای علاقه مندان به ملاصدرا
- کتاب «مقدمه ای بر حکمت متعالیه» نوشتهٔ آیت الله جوادی آملی؛ برای خوانندهٔ غیرمتخصص.
- مقاله «The Philosophy of Mulla Sadra» از سیدحسین نصر؛ معرفی انگلیسیِ مختصر و دقیق.
- مجموعه سخنرانی های ویدئویی دکتر غلامرضا اعوانی در سایت مؤسسه حکمت و فلسفه ایران؛ مناسب برای درک نظام مند اسفار.
- ترجمه فارسی «الحشر» (بخشی از اسفار، ترجمه ابراهیم میرزاخانی)؛ نمونه ای از نثر فلسفی–عرفانی صدرا.
پرسش های متداول
| سؤال | پاسخ |
|---|---|
| روز ملاصدرا در سال ۱۴۰۴ چه تاریخی است؟ | دوشنبه ۱ خرداد ۱۴۰۴ خورشیدی مطابق با ۲۲ مه ۲۰۲۶ میلادی. |
| آیا روز ملاصدرا تعطیل رسمی است؟ | خیر؛ این روز در تقویم مناسبت فرهنگی است، نه تعطیل رسمی. |
| چرا شیراز میزبان اصلی همایش های صدرایی است؟ | به دلیل تولد ملاصدرا در شیراز و وجود مدرسهٔ خان به عنوان محل تدریس او. |
| محور اصلی حکمت متعالیه چیست؟ | اصالت وجود و حرکت جوهری که پیوند عقل، نقل و شهود را ممکن می کند. |
کلام پایانی
روز ملاصدرا در تقویم ایران اول خرداد ۱۴۰۴ است و بیش از آنکه صرفاً یادآور تولد یک فیلسوف ایرانی باشد، فرصتی برای بازاندیشی در نسبت عقلانیت و معنویت است؛ امری که صدرالمتالهین با دستگاه حکمت متعالیه به زیباترین شکل تحقق بخشید.