مراحل ریکاوری بدن زنان پس از زایمان و وضع حمل را در این مطلب سماتک بیان خواهیم کرد. بدن خانم ها پس از زایمان دچار تغییرات بسیار زیادی میشود و ممکن است زمان زیادی طول بکشد تا به حالت اولیه ی خود بازگردد . به طور مثال ورم شدیدی که هنوز در شکم شما وجود دارد باعث میشود که فکر کنید انگار نه انگارر که این بچه از شکم من خارج شده است. در صورتی که نمیدانید بازگشت به حالت اولیه نیازمند گذر زمان است.
همه خانمها تا چند هفته بعد از زایمان تغییراتی را در بدن خود حس میکنند که ممکن است برایشان کمی گیجکننده و حتی نگرانکننده باشد. در صورتی که این تغییرات به این دلیل اتفاق میافتند که بدن در تلاش برای بازگشت به وضعیت خود مانند قبل از بارداری است. ما در گفتگو با پریسا الماسی درباره این تغییرات صحبت کردیم و از جزئیات آن پرسیدیم.
الماسی درباره دوره نفاس میگوید: دوره نفاس به بازه زمانی بعد از زایمان میگویند که در جریان آن تغییرات آناتومی و فیزیولوژی (تغییرات جسمی) در مادران به وضعیت قبل از دوران بارداری برمیگردد. مدت این حالت بهطور دقیق مشخص نشده اما معمولا بین 4 تا 6 هفته بعد از زایمان در نظر گرفته میشود. در دوران نفاس تغییرات چشمگیری رخ میدهد که ممکن است برای بعضی از تازه مادران آزاردهنده یا نگرانکننده باشد.
در دوره نفاس بسیاری از زنان اضطراب شدیدی دارند و حتی برخی از آنها از اینکه نوزاد جدید در کانون توجهات قرار میگیرد احساس میکنند طرد شدهاند.
این کارشناس مامایی درباره تغییرات دستگاه تناسلی در این دوران میگوید: جمع شدن دستگاه تناسلی و مجرای زایمان و بازگشت به وضعیت قبل از بارداری مدت کمی بعد از زایمان صورت میگیرد. به تدریج از اندازه واژن و مدخل واژن هم کم میشود اما این بخشها به میزان کمی به وضعیت خود مانند قبل از بارداری برمیگردند. پارگی یا کشیدگی پرینه (لایه داخلی واژن) در جریان زایمان باعث شل شدن مدخل واژن شده و احتمال دارد کف لگن هم کمی دچار آسیبدیدگی شود. همچنین وضع حمل باعث افزایش احتمال بروز بیاختیاری ادرار در خانمها میشود.
افزایش بسیار زیاد جریان خون رحم که برای حفظ بارداری ضرورت دارد از طریق بزرگشدن و تغییر شکل عروق لگن امکانپذیر است. بر همین اساس الماسی میگوید: پس از زایمان قطر این عروق به وضعیت قبل از بارداری بر میگردد. در دوره نفاس در داخل رحم، عروق خونی بزرگتر تخریب میشوند و به تدریج جذب شده و جای خود را به عروق بزرگتر میدهند. اما با وجود این، احتمال دارد که بقایای کوچک عروق بزرگتر تا سالها باقی بماند.
مقعد و سرویکس بعد از زایمان به آهستگی جمع میشود و این منفذ تا پایان هفته اول تنگ میشود، ضخامت سرویکس افزایش پیدا میکند اما سوراخ خارجی سرویکس بهطور کامل به شکل قبل از زایمان خود برنمیگردد و تا حدی پهنتر باقیمیماند.
الماسی در همین زمینه توضیح میدهد: در اوایل دوره نفاس ریزش بافتهای رحمی باعث افزایشترشحات واژینال میشود که حاوی سلولهای خونی، سلولهای رحمی قطعه قطعه و باکتریها هستند. در چند روز اول بعد از زایمان خون کافی برای قرمز رنگ شدن این ترشحات وجود دارد اما بعد از 3 یا 4 روز این ترشحات کمرنگتر میشوند. سپس بعد از حدود 10 روز این ترشحات رنگ سفید و یا سفید مایل به زرد به خود میگیرد و مدت متوسط تولید این ترشحات 24 تا 36 روز است.
دفع و خروج کامل محل جفت حدود 6 هفته طول میکشد و این کارشناس مامایی درباره تحلیل رفتن کمتر از حد طبیعی محل جفت میگوید: در برخی موارد به دلیل عفونت یا باقیماندن قطعات جفت یا سایر علل،جمع شدن رحم با تأخیر مواجه میشود. اینگونه جمع شدن کمتر از حد طبیعی، با طولانی شدن زمان تولید ترشحات،خونریزی بیشاز حد یا نامنظم همراه است. همچنین در معاینهها هم رحم بزرگتر و نرمتر از حد انتظار است.
برای رهایی از وضعیت کشیدگی و شل شدگی که در جریان بارداری اتفاق میافتد، زمان قابل توجهی نیاز است. به همین دلیل الماسی توضیح میدهد: به دلیل پارگی و کشیده شدن پوست و رباطهای شکمی، دیواره شکم شل و نرم باقی میماند. اگر شکم بهطور نامعمولی شل یا آویزان باشد، میشود از کمربند معمولی برای جمع شدن آن استفاده کرد.
همچنین ورزش و فعالیت هم به بهبود این وضعیت کمک میکند اما بازگشت این بافتها به وضعیت طبیعیشان چند هفته طول میکشد. ورزش و فعالیت را هر زمان بعد از زایمان واژینال یا بلافاصله بعد از کاهش درد شکم به دنبال زایمان سزارین میتوان دنبال کرد.در دوران بارداری پوست شکم تَرَک خورده باقی میماند که این تَرَکها در دوران بعد از بارداری هم باقی میماند و هرگز به وضعیت قبل از بارداری برنمیگردد.
الماسی با بیان اینکه خانمها میتوانند نزدیکی جنسی را دو هفته بعد از زایمان بر اساس تمایل و راحتیشان از سر بگیرند، میگوید: نزدیکی جنسی زودهنگام ممکن است در اثر ترمیم ناکامل پارگیها، ناخوشایند و دردناک باشد. همچنین در این دوران بافت واژن نازک است و میزان ترشحاتی که بعد از تحریک جنسی تولید میشوند،کم است چون میزان هورمون استروژن کم است. کمبود هورمون استروژن تا شروع تخمکگذاری پابرجاست. برای همین تا قبل از شروع تخمکگذاری برای کاهش درد میتوان از کرمهای استروژن موضعی استفاده کرد.