پانسمان زخم بدون استفاده از بتادین | عوارض بتادین برای زخم
پانسمان زخم بدون استفاده از بتادین هم امکان پذیر است عوارض بتادین برای زخم توسط پزشکان به اثبات رسیده است و پانسمان زخم بدون بتادین بسیار بهتر است در ادامه بهترین روش پانسمان زخم بدون بتادین را بیان خواهیم کرد.
پانسمان زخم بدون استفاده از بتادین
مهم‌ترین مساله پس از ایجاد زخم در بدن، حفظ خونسردی و متعاقب آن کنترل خونریزی است که می‌توان با فشار دست یا با یک پارچه و گاز استریل تمیز آن را کنترل کرد. پس از آن، می‌توانید از سرم برای شستشوی زخم استفاده کنید. پس از شستشو دادن زخم، برای اطمینان از عدم وجود آلودگی می‌توانید اطراف آن را با بتادین ضدعفونی کنید. در نهایت برای پانسمان کردن زخم می‌توانید از گازهای استریل موجود در داروخانه‌ها استفاده کنید.
به طور کلی در اولین ثانیه‌های ایجاد زخم در بدن روند ترمیم زخم آغاز میشود. معمولا از روز اول تا روز چهارم باکتری‌ها و آلودگی‌ها از محل زخم پاک می‌شوند. در مرحله بعدی، واسطه‌های التهابی ترشح شده که این مرحله معمولا از روز چهارم تا دهم یا دوازدهم بعد از ایجاد زخم طول می‌كشد. در نهایت مرحله سوم ترمیم زخم از روز دهم تا دوازدهم طول می‌کشد. در این مرحله، بدن زوائد را از زخم برداشت می‌كند و زخم همانند بافت‌های اطرافش شكل می‌گیرد. اگر مراحل گفته شده روال عادی خود را طی کند، معمولا جای زخم بر روی پوست باقی نمی‌ماند.
معمولا بتادین به عنوان یکی از مواد ضدعفونی کننده است که در جعبه کمک‌های اولیه اکثر خانه‌ها پیدا میشود. استفاده از بتادین برای زخم آنچنان که تصورش را می‌کنید مورد نیاز نیست. گاه استفاده از آب ساده به تنهایی برای شستشوی زخم کفایت می‌کند. به هر حال در مواقعی که زخم عمیق است، بهتر است به نزدیکترین درمانگاه مراجعه و نسبت به درمان آن اقدامات لازم را انجام دهیم. در ادامه به مضرات استفاده از بتادین برای زخم اشاره خواهیم کرد.
عوارض بتادین برای زخم
بتادین یک ماد ضدعفونی‌کننده حاوی ید است که برای ضدعفونی کردن پوست، قبل و بعد از جراحی به کاربرده میشود. برای ضدعفونی کردن زخم‌ها، ۵ الی ۶ دقیقه این ترکیب روی پوست قرار گرفته و بلافاصله از محل پاک میشود. اگرچه بتادین می‌تواند زخم را از هر گونه آلودگی پاک کند؛ اما به دلیل وجود ید در این ماده ضدعفونی کننده، بافت‌های زنده داخل زخم تخریب شده و باعث میشود درمان زخم با تاخیر انجام شود. برخی از افراد فکر می‌کنند که اگر بتادین را در حفره زخم بریزند باعث بهبود سریع‌تر زخم میشود اما برعکس، این کار باعث تاخیر در ترمیم زخم شده و متعاقب آن جوشگاه و اسکار بیشتری از زخم به جا می‌ماند.
دکتر پیک :(بتادین) ضد عفونی کننده ی که اغلب در اکثر خانه ها وجود دارد بتادین است و بتادین را نباید هرگز روی زخم ریخته شود.بلکه بتادین را باید در اطراف زخم استفاده کرد. زیرا بتادین حاوی ید بوده که با ریختن بتادین روی زخم باعث ازبین بردن بافت های ترمیم کننده زخم میشود.و باعث تاخیر در بهبود زخم میشود .
مرسوم است که وقتی کسی زخمی می شود همه در به در دنبال بتادین می گردند. آنقدر این داستان تکرار شده که شاید بعضی فکر کنند محال است زخم بدون بتادین اصلا خوب شود!!
پرووایدین یوداین که اسم تجاری آن همان «بتادین» آشنای خودمان است جزو موادی طبقه بندی می شود که به آنها «آنتی سپتیک» می گویند. کسانی که یکی از همراهانشان زخمی شده و گذارشان به بیمارستان ها افتاده باشد اگر دقت کنند می بینند که شستشوی زخم ها نه با بتادین بلکه با سرم شستشو انجام می شود.
بیشتر مردم فکر می کنند که بتادین میکروب های احتمالی داخل زخم را از بین می برد. تا اینجای کار تصورشان درست است. اما چیزی که دقت نمی کنند آن است که بتادین همین بلا را بر سر سلول های طبیعی خود ما هم می آورد و با از بین بردن سلول های سالم ناحیه زخم، بهبود زخم را به تاخیر می اندازد و شرایط را برای رشد میکروب ها آماده تر می کند.
بهترین راه تمیز کردن یک زخم در خانه شستشوی آن با سرم شستشو و سپس پوشاندن آن با یک تکه پارچه تمیز یا گاز استریل است. بتادین را فقط برای تمیز کردن نواحی اطراف زخم به کار ببرید.
انواع زخم و پانسمان
زخم عبارت است از گسیختگی یک اپیتلیوم یا پوشش در هر قسمتی از بدن اعم از پوست، مخاط دستگاه گوارشی و… که براساس نوع زخم در هر قسمتی از بدن، درمان‌ها متفاوت خواهند بود. پس زخم‌ها میتوانند در نقاط مختلفی از بدن چه در ارگانهای داخلی مانند دستگاه گوارش یا در ارگان خارجی مانند پوست ایجاد شوند اما به طورکلی زخم‌ها را به دو نوع حاد و مزمن تقسیم‌بندی می‌کنیم.
برای تعریف زخم حاد و مزمن بهتر است در ابتدا به روند ترمیم یک زخم پس از ایجاد آن بپردازم. هر زخمی ۴ مرحله را طی می‌کند. در اولین ثانیه‌های ایجاد زخم در بدن روند ترمیم زخم آغاز میشود. به این صورت که سلول‌های التهابی به سمت مرکز زخم حرکت می‌کنند و به نوعی آن را مورد حمله قرار می‌دهند. این‌کار با ۲ هدف انجام میشود؛ اول پاک‌کردن باکتری‌ها و آلودگی‌ها از محل که معمولا از روز اول تا روز چهارم زمان می‌برد و دوم ترشح واسطه‌های التهابی که در مرحله دوم زخم به کار می‌آید. در واقع روند ترمیم زخم فیزیولوژیک و در عین حال هورمونی است؛ یعنی هم فیزیولوژی طبیعی بدن و هم هورمون‌ها در ترمیم آن نقش دارند.
مرحله دوم معمولا از روز چهارم تا دهم یا دوازدهم بعد از ایجاد زخم طول می‌کشد. در این مدت سلول‌های التهابی‌ای که وارد حفره زخم شده‌اند شروع به تکثیر می‌کنند تا داربستی تشکیل بدهند و زخم را از آن داربست آکنده کنند تا ترمیم زخم ادامه پیدا کند.
مرحله سوم ترمیم زخم از روز دهم تا دوازدهم طول می‌کشد. در این مرحله حمله سلول‌ها و تکثیر آنها نظم و انضباط خاصی پیدا می‌کنند. به این صورت که بدن زوائد را از زخم برداشت می‌کند و زخم همانند بافت‌های اطرافش شکل می‌گیرد که اصطلاحا به این مرحله Modeling یا مرحله «تغییر زخم» می‌گویند.
بله، همه ما زخم را تجربه کرده‌ایم و شما دیده‌اید که هر زخمی در ابتدا التهابی دارد که در روز سوم و چهارم کمتر میشود و مقداری برجستگی پیدا می‌کند و سپس در عرض ۶ تا ۱۲ ماه زخم مدل خود را تغییر می‌دهد تا به بافت همسایه خود نزدیک شود.
مرحله آخر برداشت اضافه‌ها از زخم و همان چیزی است که ما اصطلاحا به آن «جوشگاه» یا «اسکار زخم» می‌گوییم. جوشگاه به مرور زمان از بین خواهد رفت و به یک بافت طبیعی تبدیل خواهد شد. البته جوشگاه زخم می‌تواند براساس ژنتیک ادامه پیدا کند و از بین نرود یا به طور کامل محو شود.
اگر هنگام ترمیم زخم اتفاقی بیفتد که این مراحل پشت‌سر هم انجام نشود، چه پیامدی خواهد داشت؟
در این صورت زخم حاد به یک زخم مزمن تبدیل میشود که درمان‌های خاص خود را می‌طلبد. به همین دلیل تلاش ما این است که زخم حاد را در روند ترمیم طبیعی خودش نگه داریم و اجازه ندهیم که زخم، مزمن شود. زیرا در این صورت مجبوریم از تکنیک‌های خاصی استفاده کنیم تا آن را درمان کنیم.
خطرات مزمن شدن زخم ها
بله، ممکن است به خاطر وجود یک زخم مزمن عوارض خطرناکی ایجاد شود. زیرا مزمن‌شدن زخم مسایل ساده زخم‌ها را به مسایل پیچیده‌ای تبدیل می‌کند. البته هر زخمی مزمن نمی‌شود بلکه عواملی وجود دارد که می‌تواند زخم حاد را به زخم مزمن تبدیل کند. بسیاری از این عوامل ذاتی هستند و مربوط به خود شخص است اما بیماری‌های زمینه‌ای مانند بیماری‌هایی که در سیستم ایمنی افراد نقص ایجاد می‌کنند، مانند بیماری‌های کبدی و کلیوی، بیماری دیابت، افرادی که فقر تغذیه‌ای دارند، افرادی که شیمی‌درمانی می‌شوند.
افرادی که کورتیکواسترویید مصرف می‌کنند، موارد خاصی که در منطقه‌ای که زخم ایجاد شده استو خونرسانی کافی شریانی یا وریدی ندارند، مانند بیمارانی که دچار واریس‌های مزمن و شدید اندام‌های تحتانی هستند که زخم آنها گاهی حتی به قطع عضو نیز منجر میشود، افرادی که کم‌خونی و تصلب‌شرایین دارند، افرادی که قطع نخاع هستند یا طولانی‌مدت در بستر میمانند و دچار زخم‌های حادی به نام «زخم‌بستر» می‌شوند که اغلب موارد مزمن میشود و…
بنابراین کسانی که مبتلا به این بیماری‌ها هستند باید بیشتر احتیاط و از زخمشان مراقبت کنند. رسیدگی به موقع و پیشگیری از مزمن‌شدن زخم‌ها بسیار موثر است هرچند که در بعضی از افراد نمی‌توان از مزمن‌شدن زخم پیشگیری کرد اما می‌توان آن را کنترل نمود.
جلوگیری از مزمن شدن زخم
مهم‌ترین مساله پس از ایجاد زخم در تنه یا اندام‌ها حفظ خونسردی و کنترل اوضاع است پس از آن اولین اقدام، کنترل خونریزی است که می‌توان با فشار دست یا با یک پارچه و گاز تمیز آن را کنترل کرد. مرحله دوم پانسمان ساده زخم است که آن هم کار کنترل خونریزی و درد را انجام می‌دهد.
اگر ناحیه‌ای از بدن با اشیای برنده مانند شیشه بریده شده بود، امکان عمیق‌بودن زخم زیاد است بنابراین در این موارد بهتر است سریعا به پزشک مراجعه کنید. پزشک با معاینه دقیق، نوع زخم، لبه‌های آن و وجود جسم خارجی در زخم را بررسی می‌کند. زیرا یکی از عوامل مهم تبدیل زخم‌های حاد به زخم‌های مزمن وجود اجسام خارجی در زخم است. در این صورت پزشک با توجه به زخم درمان مناسبی را آغاز می‌کند تا ترمیم صورت بگیرد و از مزمن شدن آن جلوگیری شود.
ضدعفونی کردن زخم بدون استفاده از بتادین
متاسفانه اشتباهی که افراد بعد از ایجاد زخم انجام می‌دهند، استفاده غلط از ضدعفونی‌‌کننده‌های موضعی است. ضدعفونی‌کننده‌ها که در منازل اغلب بتادین است به هیچ عنوان نباید داخل حفره زخم ریخته شود بلکه باید آن را اطراف حفره زخم استفاده کرد زیرا بتادین حاوی ید است که به شدت برای سلول‌های زایا و ترمیم کننده کشنده است.
پس چنانچه در حفره زخم ریخته شود، قطعا باعث تاخیر در ترمیم زخم میشود و متعاقب آن جوشگاه و اسکار بیشتری از زخم به جا می‌ماند. بهترین شستشو دهنده زخم، سرم شستشو یا نرمال‌سالین است. اگر سرم در دسترس نبود می‌توان زخم را با آب تمیز شست. سپس آن را پانسمان و به نزدیکترین مرکز پزشکی مراجعه کرد.
از بین بردن جوشگاه و اسکار زخم
در روند ترمیم زخم اصطلاحی تحت عنوان ترمیم بیش از حد داریم که بدن شروع به ساختن بافت‌های اضافی در محل زخم می‌کند. معمولا جوشگاه‌ها به دو واژه جوشگاه «هیپرتروفیک» و جوشگاه «کلویید» تقسیم‌بندی می‌شوند. در جوشگاه هیپرتروفیک منطقه زخم پرسلول و روی زخم بزرگ و زبر میشود و ایجاد برجستگی می‌کند. ایجاد جوشگاه کلویید هم که عوام به آن «گوشت اضافه» می‌گویند معمولا ذاتی و ژنتیکی است و با برجستگی نرم و بد شکلی پوست در محل زخم همراه است و درمان‌های خاص خودش را دارد. بهترین راه برای محو شدن اسکار زخم‌ها مراقبت خوب از زخم و اداره ترمیم درست آن است.
زخم هایی که نیاز به واکسن کزاز دارند
با توجه به واکسیناسیون کامل جوانان و نوجوانان در کشور اغلب زخم‌هایی که در بدن ایجاد میشود نیازی به واکسن ندارند. در موارد بسیار خاصی که زخم به شدت له شده و با خاک یا مدفوع آلوده شده است یا زخم لبه‌های ناهماهنگ دارد چنانچه بیش از ۱۰ سال یا در موارد خاص‌تر ۵ سال از واکسیناسیون فرد گذشته باشد، تزریق واکسن کزاز لازم است. در غیر این صورت نیازی به تزریق واکسن نیست.
پانسمان زخم راهی برای جلوگیری از ورود هر گونه میکروب به داخل بدن می باشد. بنابراین آسیب سد دفاعی بدن یعنی پوست و بروز هر گونه زخمی را باید جدی گرفت و هر چه زودتر آن را پانسمان کرد تا دچار عفونت نشود.
انواع زخم های ایجاد شده روی بدن
1- خراشیده شدن پوست
خراشیده شدن،در اثر ساییده شدن لایه رویی پوست ایجاد میشود در این حالت، بیشتر اعصاب این لایه آسیب می‌بینند، زخم دردناک، ولی خونریزی قابل توجه نیست. خراشیدگی اگر وسیع باشد یا ذرات خاک یا اجسام خارجی در آن فرورفته باشد، می‌تواند جدی و خطرناک باشد. در پانسمان زخم این حالت، چنانچه جسم خارجی به طور سطحی در پوست فرورفته است، آن را به آرامی با آب و صابون بشویید و زخم را با بتادین، ضدعفونی و پانسمان کنید.
2- بریدگی
زخمی است که پوست بریده می شود و لبه های صاف دارد و شبیه بریدگی جراحی یا بریدگی با لبه کاغذ است. این زخم، سوزش زیادی داشته و شدت خونریزی در این نوع زخم، بسته به عمق بریدگی، محل و اندازه زخم متفاوت است.
3- پاره‌شدن پوست
زخمی است عمیق که دارای لبه‌های ناصاف بوده و در اثر اجسام تیزی مانند شیشه ایجاد میشود. در این جراحت، بافت‌های زیرین پوست آسیب دیده و احتمال خونریزی شدید زیاد است. در این حالت، لبه‌های زخم را به هم نزدیک کنید. عضو را بی‌حرکت و کمی بالاتر از سطح قلب قرار داده تا از درد و خونریزی آن کاسته شود. چنانچه جسم خارجی در زخم باقی مانده آن را خارج نکنید. زخم را ضدعفونی و پانسمان کنید و مصدوم را به نزدیکترین مرکز درمانی برسانید.
4- جدا شدن یا کنده شدن پوست
زخمی است که قسمتی از پوست یا عضله از بدن جدا یا آویخته شود که در این حالت نیز، سطح زخم را تمیز و جلوی خونریزی را بگیرید. اگر قسمتی از پوست یا عضله آویزان شده آن را در محل اولیه خود قرار دهید و روی آن را ببندید و بلافاصله مصدوم را به مرکز درمانی برسانید.
5- سوراخ شدگی
زخمی که در اثر وارد شدن یک جسم نوک تیز ایجاد میشود. این جراحت همیشه باعث خونریزی شدید نمی‌شود، ولی در سوراخ‌شدگی‌های شکم و قفسه سینه، احتمال خونریزی‌های شدید و مرگ زیاد است. در پانسمان زخم این حالت، باید اجازه دهید چند لحظه‌ای خونریزی جریان یابد تا میکروب‌های داخل زخم به همراه خون خارج شوند. محل زخم را ضدعفونی کنید و در صورتی که جسم خارجی در آن فرورفته است، آن را خارج نکنید، چرا که با خروج جسم بر شدت خونریزی افزوده میشود. بنابراین جسم را با پانسمان ثابت کنید و مصدوم را به بیمارستان منتقل کنید.
6- قطع عضو
این جراحت شدیدترین نوع زخم‌های خونریزی است و اغلب به دلیل یک جسم برنده صنعتی آلوده اتفاق می‌افتد. در این شرایط، خونریزی را با وارد کردن فشار مستقیم و بالا نگه داشتن عضو متوقف کنید. برای مراقبت از عضو قطع شده، آن را در یک گاز استریل یا دستمال تمیز بپیچانید و بعد درون یک کیسه پلاستیکی قرار دهید و سر آن را محکم گره بزنید. سپس کیسه حاوی عضو قطع شده را داخل یک کیسه یخ قرار دهید. کیسه حامل عضو و مصدوم را به بیمارستان انتقال دهید.
لوازم مورد نیاز پانسمان زخم بدون بتادین
دستکش معاینه غیر استریل
پاک کننده چسب
گاز استریل
سرم نمکی استریل نرمال
پنبه آغشته به الکل
نوار بانداژ
چسب
قیچی
کیسه زباله
پماد ترمیم کننده و یا آنتی بیوتیک مخصوص زخم
روش پانسمان زخم بدون بتادین
قبل از انجام پانسمان دست ها را با آب و صابون به دقت بشویید.
در زمان پانسمان زخم از دستکش استفاده نمایید.
لبه‌های زخم را به هم نزدیک کرده و با یک گاز استریل یا دستمال تمیز، خونریزی را به وسیله فشار دادن کنترل کنید.
وقتی خونریزی کنترل شد، اطراف زخم را با پنبه آغشته به محلول ضدعفونی‌کننده از داخل به خارج تمیز کنید. عکس این کار و حرکت رفت و برگشت پنبه روی زخم موجب میشود که آلودگی اطراف زخم به داخل آن نفوذ و زخم را عفونی کند.
پس از استریل کامل زخم، یک قطعه گاز استریل روی زخم بگذارید، به طوری که روی زخم و اطراف آن را کاملا بپوشاند. پانسمان را دقیقا روی زخم قرار دهید و هرگز آن را جابه‌جا نکنید. در صورت جابه‌جا شدن پانسمان آن را عوض کنید. حرکت پانسمان می‌تواند میکروب‌های سطح پوست را به سمت زخم هدایت کند.
در صورتی که خون به پانسمان نفوذ کرد، هرگز پوشش روی زخم را برندارید. برای بند آوردن خونریزی، گاز یا دستمال بیشتری روی پوشش قبلی زخم قرار دهید.
گاز استریل را در 4 طرف با چسب روی پوست ثابت و سپس بانداژ کنید
بتادین یک محلول میکروب‌کش قوی بوده و می‌تواند تمام انواع باکتری‌ها، ویروس‌ها، قارچ‌ها و سایر میکروارگانیسم‌ها را نابود سازد. نکته بسیار مهم آن که این محلول تا زمانی که روی پوست خشک نشود، هیچ اثری ندارد.
از نفوذ بتادین به داخل زخم باز خودداری کنید، چرا که به دلیل داشتن املاح ید ممکن است موجب حساسیت در افراد شود.
برای پوشاندن زخم از پنبه استفاده نکنید، چراکه اغلب پنبه‌ها غیراستریل هستند.
برای تمییز کزدن زخم از آب با دمای همسان دمای بدن استفاده شود.
در صوتی که زخم عمیق، خونریزی شدید و دو لبه زخم به‌هم نمی‌رسند، برای بخیه زدن به بیمارستان مراجعه کنید.
تعویض پانسمان را هر روز و اگر مرطوب یا کثیف شد، زودتر انجام دهید.
از کندن دلمه زخم اجتناب کنید، چراکه ترمیم را مختل می‌کند و خطر عفونت را افزایش می‌دهد.
اگر محلول ضدعفونی‌کننده در دسترس نبود، برای تمیزکردن زخم از آب و صابون استفاده کنید.
استفاده از عسل در پانسمان زخم‌ها باعث از بین بردن بوی بد زخم شده و در هنگام تعویض پانسمان نیز به زخم نچسبیده و درد کمتری را برای بیماران ایجاد می‌کند. همچنین ریختن عسل روی زخمی که خونریزی دارد، باعث بند آمدن سریع خونریزی میشود. به این ترتیب، عسل ماده مناسبی جهت مراقبت و پانسمان زخم‌ها به شمار می‌آید.
