عوامل نازایی و ناباروری در زنان و مردان متعدد است. برای مثال در زنان عوامل ناباروری می تواند شامل آندومتریوز، افزایش سن، فیبروم رحم و بیماری تیروئید و یا حتی بدون علت باشد. همچنین عوامل ناباروری در مردان ممکن است تعداد اسپرم کم یا تستوسترون کم، افزایش سن و یا همچنین بدون علت نیز باشد.
همچنین باید بگوییم که علل و عوامل نازایی و ناباروری متفاوت و مختلف است. برای مثال:
از هر ۶ زوج نابارو در۲ زوج از آنها، سیستم تولید مثل زنان مشکل دارد.
از هر ۶ زوج نابارور در۲ زوج از آنها،سیستم تولید مثل مردان مشکل دارد.
از هر ۶ زوج ۲ زوج مشکلی دارند که هم زن و هم مرد را تحت تأثیر قرار داده و یا کاملا بدون علت است.
تشخیص علل و عوامل نازایی در زنان مشکل است. بسیاری از روش های درمانی وجود دارند که وابسته به علل و عوامل نازایی هستند. اکثر زوجین نابارور بدون درمان بچه دار می شوند. همچنین بعد از دو سال تلاش برای باردار شدن، حدود ۹۵ درصد زوجین با موفقیت باردار می شوند.
اختلالات تخمک گذاری، به این معنی است که تخمک گذاری شما به ندرت اتفاق میافتد یا اصلاً تخمک گذاری ندارید، در هر ۸ زوج نازا ۲ مورد نابارور هستند. مشکلات تنظیم هورمون های تولید مثل توسط هیپوتالاموس یا غده هیپوفیز یا مشکلات تخمدان میتواند منجر به اختلالات تخمک گذاری گردد.سندرم تخمدان پلی کیستیک، باعث عدم تعادل هورمون می شود، که بر تخمک گذاری تأثیر می گذارد که یکی از عوامل نازایی در زنان است.
لوله های رحمی آسیب دیده یا بسته شده قتدر به انتقال اسپرم به تخمک نیستند. همچنین دیده شده که مانع عبور تخمک بارور به رحم می شوند. دلایل انسداد یا آسیب لوله فالوپ شامل موارد زیر است:
بیماری التهابی لگن، عفونت رحم و لوله های رحمی به علت کلامیدیا ، سوزاک یا سایر عفونت های مقاربتی
جراحی پیشین در شکم یا لگن، از جراحیهایی است که برای حاملگی خارج رحمی، در آن تخمک بارور شده به جای رحم در لوله رحمی کاشته می شود.
سل لگن، یکی از عمدهترین عوامل نازایی لوله در اکثر کشورهاست.
یکی از عوامل نازایی اندومتریوز است.
آندومتریوز وقتی رخ میدهدکه بافتی به طور طبیعی در رحم رشد می کند و در مکان های دیگر نیز رشد می کند. این رشد اضافی بافت و از بین بردن آن از طریق جراحی می تواند باعث ایجاد زخم شود. این بافتها ممکن است لوله های رحمی را مسدود کند و منجربه دورکردن تخمک و اسپرم از هم شود.
همچنین اندومتریوز میتواند بر پوشش داخلی رحم تأثیر بگذارد و سبب کاشت تخمک بارور گردد. پولیپ رحم یکی از عوامل نازایی است. پولیپ یا تومورهای خوش خیم در رحم شایع هستند. بعضی از آنها می توانند لوله های رحمی را مسدود یا منجر به اختلال در باروری شوند. با این حال، بیشتر زنانی که فیبروم یا پولیپ دارند، باردار می شوند.
ناهنجاری های رحمی که از آغازتولد وجود دارد، از جمله رحم با شکل غیر طبیعی، میتواند از عوامل نازایی باشد. همچنین تنگی دهانه رحم، باریک شدن دهانه رحم، میتواند در اثر ناهنجاری ارثی یا آسیب به دهانه رحم ایجاد شود.
گاها، هرگز علت ناباروری و نازایی پیدا نمی شود. ترکیب چندین عامل جزئی در هر دو شریک زندگی می تواند سبب به وجود آمدن مشکلات باروری غیرقابل توضیح گردد. این مشکل ممکن است با گذر زمان اصلاح گردد. ولی، نباید درمان نازایی و ناباروری خود را به تاخیر بیندازید.
به طورکلی در مردان، عوامل ناباروری زیادی وجود دارد. از جمله اکثر بیماری ها که منجربه ناباروری در مردان میشود .در ذیل به چند مورد از این عوامل ناباروری در مردان اشاره کرده ایم:
یکی از مهم ترین بیماری های قابل درمان که عامل ناباروری مردان می باشد واریکوسل است. این عارضه باعث می شود اسپرم سازی به درستی انجام نگردد؛ و اختلال در اسپرم سازی، یکی از عوامل ناباروری در مردان است.
وجود مشکل نعوظ نیزاز دیگر عوامل ناباروری در مردان است. عواملی مثل اختلالات فیزیکی و مشکلات هورمونی ممکن است باعث اختلال نعوظ گردند.
اختلال در تولید هورمون تستوسترون که مؤثرترین هورمون در باروری مردان است، یکی از دلایل و عوامل ناباروری در مردان است. همچنین بروز مشکل در غده هیپوفیز نیز امکان دارد منجر به ناباروری مردان گردد.
سفتی بیضه ها و همچنین کوچک بودن بیضه ها بیش تر از حد معمول و یا تغییراتی مانند التهاب و یا درد در کیسه های بیضه نیز یکی دیگر از عوامل ناباروری مردان است.
داشتن اضافه وزن و چاقی نیز بر کیفیت اسپرم ها اثر گذاشته و از عوامل نازایی و ناباروری مشترک بین زنان و مردان است است.
اختلال در انزال مثل: خروج قطره ای مایع منی هم از جمله عوامل ناباروری در مردان است.
برخی عوامل امکان دارد شما را در معرض خطر نازایی قرار دهد، این خطرها از جمله:
با افزایش سن کمیت و کیفیت تخمک های زن رو به کاهش است. از اوایل ۳۵ سالگی، از دست دادن فولیکول به سرعت اتفاق میافتد. در نهایت این اتفاق منجر به کیفیت پایین تخمک می شود. این مساله منجر به دشواری در بارداری و یا حتی ممکن است یکی از عوامل نازایی نیز شود. همچنین این مساله منجربه افزایش خطر سقط جنین میشود.
یکی دیگر از عوامل نازایی، سیگار کشیدن است. سیگار کشیدن علاوه بر اینکه به رحم و لوله های رحمی آسیب میرساند، منجربه افزایش خطر سقط جنین و حاملگی خارج رحمی میشود. همچنین باعث پیری تخمدان های شما میشود. پس حتما قبل از شروع باروریتان سیگار را ترک کنید.
اضافه وزن یا کمبود وزن هر دو ممکن است بر تخمک گذاری طبیعی اثر بگذارد. رسیدن به (BMI) مناسب ممکن است دفعات تخمک گذاری و حتی احتمال بارداری را افزایش دهد.
عفونت های منتقله از رابطه جنسی مثل کلامیدیا و سوزاک میتوانند به لوله های رحمی آسیب بزنند. داشتن رابطه غیر محافظت شده خطر ابتلا به عفونت مقاربتی را که بعداً باعث مشکلات باروری است را افزایش می دهد.
مصرف بیش از اندازه از نوشیدنیهای الکلی در روز نیز یکی دیگر از عوامل نازایی است.
شما میتوانید برای مشاوره و شناسایی عوامل نازایی و ناباروی به دکتر فاطمه سروی، پزشک مجرب زنان و زایمان در غرب تهران ( دارنده فلوشیپ فوق تخصصی نازایی، لاپاروسکوپی و هیستروسکوپی، عضو انجمن نازایی اروپا و آمریکا، دانشیار دانشگاه تهران) مراجعه نمایید.