سیل یکی از بلایای طبیعی است که در لحظه به وقوغ می پیوندد و باید اقدامات لازم قبل، حین و پس از وقوع سیل را بدانیم. در این مطلب سایت سماتک اقدامات لازم هنگام وقوع سیل و جاری شدن سیلاب را بیان می کنیم. در این مقاله قصد دارید همه چیزهایی را که باید درباره سیل بدانیم به شما عزیزان گوشزد کنیم که مهمترین آنها اقدامات ضروری در موقع سیل است.
اگر شهرهای اطراف محل زندگی شما را سیل زده است حتما باید اقدامات ایمنی قبل از وقوع سیل را انجام دهید. اگر باران شدیدی در حال باریدن است ممکن است هشدار قبل از وقوع سیل باشد که در ادامه مهمترین اقدامات ایمنی قبل از وقوع سیل و چیزهایی که باید بدانیم را بیان کرده ایم.
– از ساخت و ساز در بستر و حریم رودخانهها و مناطق سیلخیز، بپرهیزید.
– برای ساخت و ساز اصولی در مناطق در معرض سیل، تمهیدات لازم و مصالح مناسب بکار ببرید.
– از چادرزدن و توقف خودرو در منطقه سیلخیز یا در مسیر رودخانه، جداً خودداری کنید.
– اسناد و اوراق بهادار را در کیف یا جعبه ضد آب، در جای مطمئن و أمن قرار دهید.
– برای زمانهای اضطراری در ظرفهای مطمئن، آب سالم ذخیره نمایید و در دسترس داشته باشید.
– وسایل ضروری، اسناد و اشیاء قیمتی را در طبقات بالاتر منزل قرار دهید.
– دیوارهای زیر زمین را با عایقهای ضد آب بپوشانید تا جلوی نفوذ آب و آسیبهای بعدی سیل گرفته شود.
– علامت زرد، نزدیک شدن سیل را به بازه مورد نظر رودخانه، قبل از وقوع آن مشخص میكند.
– علامت كهربایی، نزدیک شدن سیل سنگینی را قبل از وقوع آن اعلام می كند و به معنی آماده باش كاركنان مربوطه و افزایش مراقبت و هوشیاری و انجام اقدامات مقتضی است.
– علامت قرمز، به معنی نزدیک شدن سیلابی سنگین است. به طوری كه امكان وارد آمدن خسارت وجود دارد و ممكن است باعث زیر آب رفتن زمین های كشاورزی تا عمق یک متری یا بیشتر (درمناطق محافظت نشده) شود.
پیش بینی کارشناسان قبل از وقوع سیل بسیار اهمیت دارد و پیش بینی سیل در پدیده های هیدرولوژیكی همراه با پیش بینی هوا تقریبا در تمامی كشورهای دنیا از جایگاه ویژه ای (مخصوصا در توسعه اقتصادی)، برخوردار است. پیش بینی سیل در مهندسی منابع آب، به منظور استفاده صحیح از انرژی رودخانه، حمل و نقل زمینی، آبیاری، آبرسانی و مهار سیل اهمیت خاصی دارد.
پیش بینی خطرات رودخانه نظیر وقوع سیل برای تمامی بخش های اقتصادی كشور و برای جمعیت شهری و روستایی در منطقه حایز اهمیت می باشد. اگر هشدار یا اخطار به موقع صورت گیرد، امكان به حداقل رسانیدن خسارتهای احتمالی وجود دارد. مطالعه موردی در تعدادی از كشورها نشان داده است كه پیشبینی و هشدار سیل میتواند میزان خسارات را 6 تا 40 درصد كاهش دهد.
به طور كلی در پیش بینی سیل موارد ذیل مد نظر قرار می گیرد:
– پیش بینی حجم رواناب ناشی از بارندگی
– پیش بینی توزیع رواناب برحسب زمان در محل های مشخصی در مسیر رودخانه.
در عمل محاسبات زیر باید صورت گیرد:
– ارتفاع یا تراز آب رودخانه
– زمان وقوع ارتفاع و حداكثر شدت جریان مربوطه
– مقدار شدت جریان حداكثر
– حجم رواناب ناشی از سیلاب.
بنابراین واضح است كه پیش بینی سیل شامل بخش های زیر است:
– تعیین رواناب از داده های بارندگی
– محاسبه آبنمود سیل
– پیش بینی ارتفاع و شدت جریان.
از آنجا كه پیش بینی سیلاب باید در كوتاه ترین زمان ممكن صورت گیرد؛ باید كارآیی و توان سازمان پیش بینی كننده سیل را بالا برد.
در زمان جاری شدن سیل در شهر یا روستای شما دیگر وقت زیاد ندارید و باید با حفظ خونسردی از محل فرار کنید. اقدامات حین وقوع سیل و آبگرفتگی معابر در اینجا بیان شده است:
– اگر در خارج از ساختمان (اداری، مسکونی) هستید، خونسرد باشید. از جاده های هموار عبور کنید و به محل هایی که امکان فروریختن آنها وجود دارد، نزدیک نشوید. اصل بهداشت روانی عبارت است از حفظ خونسردی و همدلی با دیگران توأم با امید به خداوند سبحان.
– در صورتی که مجبور به ترک منزل و محل سکونت خود هستید، قبل از خروج حتما جریان برق، آب و گاز را قطع کنید و اگر مجبور به ماندن در ساختمان هستید، نیز بهتر است که این کار را انجام دهید. برای کسب اطلاعات و دستورالعمل های لازم به پیام های رادیو و تلویزیون گوش کنید و در صورتی که دستور تخلیه داده شد، فوراً این کار را انجام دهید.
– اگر هنگام وقوع سیل و بارش های شدید در خیابان و داخل خودرو هستید، باید در مکانی ایمن متوقف شوید. نکته مهم در خصوص منطقه ایمن این است که در بالا دست این مکان، دره، رودخانه، چشمه یا منطقهای که در گذشته ردی از عبور آب و جریان های سریع آبی بوده است، وجود نداشته باشد، زیرا توقف در این مکان ها بسیار خطرناک است.
– برای آگاهی و اطلاع بیشتر از وضعیت پیشروی سیل به پیامهای رادیو و تلویزیون گوش دهید و در صورت آگاهی از خطر وقوع سیل همسایهها و اطرافیان را که در معرض خطر هستند باخبر کنید.
– از جویبارها، کانالهای فاضلاب، تنگهها و… که به ظاهر آراماند دور شوید، زیرا بطور ناگهانی و بدون هشدار باعث ایجاد سیل میشوند. در آب سیل در حال جریان و حرکت راه نروید، سرعت آن ممکن است باعث به هم خوردن تعادل و افتادن شما در آب آلوده شود.
– اگر ضرورت دارد از محل اقامت خود خارج شوید، از امنیت خود در مناطق درگیر سیل اطمینان حاصل کنید.
– اگر کنتور برق را قطع نکردهاید، وسایل برقی را از پریز بیرون بکشید، اگر دستانتان خیس است برای حفظ ایمنی خود به وسایل برقی دست نزنید.
– وارد سیلاب نشوید،آب سیلآلوده به روغن، گازوئیل و آب فاضلاب است. واردآب سیل نشوید، احتمال دارد در تماس با خطوط نیروی برق آب سیل دارای جریان برق باشد.
– اگر برای بیرون آمدن از منطقه ناچار به گذشتن از آب سیلاب هستید، برای حفظ تعادل و بررسی عمق زمین با کمک یک چوبدستی یا عصا در آب سیل حرکت کنید.
– اگر خودروی شما در آبی که بهسرعت سطح آنها بالا میآید، گیر کرده است، فورا آن را رها کنید و به محل مرتفعی بروید؛ به آرامی رانندگی کنید و مراقب خرابیها و شیبهای جاده باشید. هنگام رانندگی از دندههای سنگین استفاده کنید، زیرا ترمزها در آب به خوبی کار نمیکنند. اگر خانه شما در محل مرتفعی است، همان جا بمانید. به نقطه مرتفعی دور از رودخانهها، نهرها، جویبارها و زهکشی ها بروید.
– برای حفظ ایمنی خود هنگام وقوع سیل از پلهای چوبی سُست بر روی رودخانهها، عبور نکنید. در زمان بارش شدید باران و احتمال وقوع سیل، از عرض و سواحل رودخانهها و پلهای آن عبور نکنید و به سرعت منطقه خطر را ترک نمایید.
– از توقف در مناطق آب گرفته به هر دلیل بپرهیزید هر چند هوا بارانی نباشد، به سرعت از منطقه دور شوید. همچنین اگر احتمال وقوع سیل ناگهانی وجود دارد و منزل شما در معرض سیل است، خیلی سریع به مناطق مرتفع و أمن بروید و منتظر پیام و دستور بمانید.
– باید در جایی متوقف شوید که کاملا مسطح باشد تا خطر سقوط سنگ در آن وجود نداشته باشد. همچنین باید در مناطقی به دور از کانون های خطر، تیرهای برق فشار قوی و از همه مهمتر به دور از سازه هایی که ایمن نیستند مانند ساختمان های نیمه کاره داربست دار، باشید.
آتش نشانی: 125
اورژانس: 115
اتفاقات برق: 121
فوریتهای پلیسی: 110
هلال احمر: 112
ممکن است در هنگام وقوع سیل شما در خودرو باشید پس باید چگونگی رانندگی در سیل با خودرو سواری را بدانید تا بتوانید از مناطق سیل زده عبور کنید.
در بیشتر خودروها ارتفاع پانزده سانتیمتر آب سیل میتواند به کف خودرو برسد و کنترل آن را مختل نماید و یا حتی باعث توقف حرکت آن گردد.
خودروها و وسایل نقلیه محل های امنی در مقابل سیل نمی باشند، اگر وسیله نقلیه شما از حرکت ایستاد (به علت فرو رفتن
در آب یا گل) فوراً آن را ترک کرده و به جای مرتفع بروید.
سی سانتیمتر آب سیل، بیشتر خودروها را شناور میکند.
شصت سانتیمتر آب در حال حرکت سیل، میتواند خودروها را شناور سازد.
درصورت بالاآمدن سطح آب سیلاب، از توقف در منطقه آب گرفته به هر دلیل بپرهیزید.
از عبور دادن حیوانات اهلی از عرض رودخانهها و سواحل آنها در زمان بارش شدید باران و وقوع سیل بپرهیزید.
در هنگام رانندگی در سیل مراقب شیب ها و پیچ های جاده باشید، در هنگام رانندگی از دنده سنگین استفاده کنید، زیرا ترمزها در آب بخوبی کار نمی کنند .
پس از وقوع سیل باید با مناطق سیل زده آشنا شوید. اگر در این موارد مطمئن نیستید، با مراکز جمعیت هلال احمر محل خود تماس بگیرید. برای کسب اطلاعات و اقدامات ضروری پس از وقوع سیل به رادیو گوش دهید. کمکهای اولیه را به افراد آسیب دیده از سیل برسانید و در صورت نیاز از دیگران کمک بخواهید.
– از مناطق سیل زده دور شوید مگر آنکه از شما درخواست کمک شده باشد یا اینکه بتوانید کمک کنید.
– از سیم های آویزان برق و منابع اصلی آب و شبکه های تخریب شده فاضلاب دور شوید و این موارد را به مقامات مسئول گزارش دهید. سیل به خطوط برق آسیب می رساند و موجب بروز آتش سوزی می شود؛ این تخریب می تواند آتش سوزی در انبارهای حاوی مواد سوختی را گسترش دهد.
– پس از وقوع سیل از سالم بودن آب آشامیدنی مطمئن شوید، برای اطمینان از سلامت آب آن را حتماً بجوشانید.
– برای احتیاط و حفظ سلامتی خود از غذاهای کنسرو شده استفاده نمایید.
– سیل باعث خروج مارها و دیگر خزندگان از لانههای خود میشوند، پس از وقوع سیل مراقب گزشها باشید.
– وسایل و اشیایی را که در اثر سیل خیس شده و به گل و لای آغشتهاند را حتماً تمیز و ضدعفونی کنید.
– پس از وقوع سیل برای حفظ سلامت خود به دلیل احتمال شیوع بیماریهای عفونی (هپاتیتA، وبا، حصبه و…) مواد خوراکی را که به آب سیلآلوده شدهاند را حتماً دور بریزید.
– گودالهای ایجاد شده از سیلاب و مانده آبهای حاصل از آن، محل و شرایط زیستی مطلوبی را برای زندگی حشرات ایجاد مینماید، برای حفظ سلامت خود بر روی در و پنجره منزل توری نصب کنید.
سيل در حقيقت افزايش ارتفاع آب رودخانه و مسيل و بيرون زدن آب از آن و اشغال بخشی از دشت های حاشيه رودخانه می باشد كه می تواند با غرقاب نمودن منطقه باعث وارد آمدن خسارات بر ساختمان و تاسيسات عمومی شده و تلفات انسانی و دامی به همراه داشته باشد در مواردی نيز سيل می تواند ناشی از افزايش سطح آب درياچه و يا دريا باشد كه در اين موارد جريان بادهای شديد تاثير زيادی خواهد داشت.
در هنگام بارش باران و برف، مقداری از آب جذب خاک و گياهان می شود، درصدی تبخير می شود و باقيمانده جاری شده و رواناب ناميده می شود. سيلاب زمانی روی می دهد كه خاک و گياهان نتوانند بارش را جذب نموده و در نتيجه كانال طبيعی رودخانه كشش گذردهی رواناب ايجاد شده را نداشته باشد.
به طور متوسط تقريبا 30 درصد بارش به رواناب تبديل می شود كه اين ميزان با ذوب برف افزايش می يابد. سيلاب هايی كه بصورت متفاوت روی می دهد منطقه ای به نام سيلابدشت را در اطراف رودخانه بوجود می آورند.
سيلاب های رودخانه اغلب ناشی از بارش هاي شديد می باشد كه در برخی موارد همراه با ذوب برف مي باشد. سيلابی كه بدون پيش هشدار يا پيش هشدار كمی در رودخانه جاری شود تند سيل ناميده می شود. تلفات جانی اين تند سيلاب ها كه در حوزه های كوچک بوقوع می پيوندند عموما بيشتر از تلفات جانی سيلاب های رودخانه های بزرگ می باشند. روش های اصلی مهار سيلاب از زمان های دور به كار گرفته می شوند. اينها شامل احياء جنگل ها، احداث سيل بندها، سدها، مخازن و كانالهای سيلاب بر می باشند.
سیلاب ها انواع مختلفی دارند که بهتر است قبل از وقوع سیل، انواع سیل را بشناسید:
سیل کوتاه مدتی است که معمولا با بالا آمدن سریع سطح آب و جریان نسبتا زیاد همراه بوده و معمولا از یک رگبار شدید روی منطقه ای کوچک بوجود می آید. این سیل با زمان هشدار کم و گاهی بدون هشدار رخ می دهد و در عرض چند دقیقه به نقطه اوج می رسد. به این دلیل به آن سیل برق آسا نیز گفته می شود.
اثرات این سیل اغلب مصیبت بار است و بسته به وسعت و کاربری حوزه، ممکن است فاجعه انسانی بزرگی به بار آورد. سیل ها گلابدره تهران (1366)، ماسوله گیلان (1377) و گلستان که در مرداد ماه 1380 و 1381 اتفاق افتاد مثال هایی از این نوع سیل مخرب است.
سیلاب در رودخانه ها مساله ای طبیعی و غیر قابل اجتناب است. برخی سیلاب ها به طور فصلی مثلا با بارندگی های بهاره یا زمستانه توام با ذوب برف ها اتفاق می افتد که در این مواقع بستر رودخانه ها سریعا پر آب می شود، مانند سیل رودخانه های کارون، هیرمند و کرخه که آب رودخانه بتدریج بالا آمده و زمین های مجاور را زیر آب می برد.
این سیل بر خلاف سیل ناگهانی زمان هشدار مناسبی برای تخلیه و دور شدن از منطقه سیل گیر دارد و چنانچه از ساخت و سازهای غیر مجاز در بستر و حریم رودخانه ها جلوگیری شود، می توان خسارات ناشی از این سیل را به حداقل رسانید.
با تغییر کاربری اراضی از مزارع و جنگل به خیابان و ساختمان، قدرت جذب باران توسط زمین کم می شود. اراضی شهری 2 تا 6 برابر رواناب بیشتری نسبت به اراضی بکر و طبیعی تولید می کنند. در زمان سیلاب شهری خیابان ها و کوچه های شهر به رودخانه ها و مسیل های پر سرعتی تبدیل می شوند که می توانند زندگی شهری را مختل کرده و موجب خسارات فراوانی گردند.
همچنین سیل ممکن است شما را مجبور کند که خانه را تخلیه کنید یا اینکه در داخل خانه حبس شوید. در این حال اگر آب، گاز، برق و یا تلفن قطع شود شما چکار خواهید کرد؟
بنابراین اگر در جایی زندگی می کنید که در معرض خطر سیل گرفتگی است؛ قبل از وقوع سیل در مورد تاریخچه سیل محل زندگی خود تحقیقی انجام دهید.
– در صورت امکان خطر سیل پذیری منطقه خود و عمق سیلاب در آنجا را پیدا کنید.
– مسیرهای حرکت مطمئن را شناسایی کنید تا در زمان سیل به یک مکان امن حرکت کنید.
– اگر در جایی زندگی می کنید که دائما با خطر سیل گرفتگی مواجه هستید با استفاده از مصالح مناسب و تمهیدات لازم، ساختمان خود را ضد آب کنید.
– تمهیدات لازم را برای جلوگیری از برگشت آب سیل از طریق مجاری فاضلاب به داخل خانه، فراهم کنید. این کار از طریق گذاشتن در پوش های مناسب در مجاری فاضلاب امکان پذیر است. همچنین استفادده از قاب چوبی لولادار در جلو درب ورودی خانه ها موثر است.
بنابراین توصیه می شود علاوه بر اندیشیدن تدابیر مناسب برای پیشگیری و مقابله با وقوع سیل، در هنگام هشدار به توصیه ها و اخطاریه های سازمان هواشناسی توجه کرده و به هنگام وقوع در صورت امکان محل را ترک و به نزدیک ترین مناطق مرتفع بروید.
اقدامات قبل حین و پس از وقوع سیل و جاری شدن سیلاب را در این نوشتار خواندید. در هنگام وقوع سیل حفظ آرامش اعصاب و خونسردی از همه چیز مهمتر است و باید بعد از وقوع سیل مراقبت بیشتر از خود و خانواده تان داشته باشید.