چرا مذهب شیعه را جعفری می گویند
چرا مذهب شیعه را جعفری می گویند
مذهب شیعه همان مذهب جعفری است و علت اینکه مذهب شیعه را شیعه جعفری میگویند این است که این امام بزرگوار فعالیت های زیادی برای پیشرفت این مذهب انجام دادند.
در زمان امامت آن حضرت فرصت خوبی پیش آمد که مسائل ریز فقهی را برای شاگردان تبیین کنند و این فرصت برای هیچ کدام از ائمه اطهار (ع) پیش نیامد. بر همین اساس بیشتر مسائل فقهی ما از امام جعفر صادق (ع) و پدر بزرگوارشان است و بنابراین مذهب شیعه را مذهب جعفری می نامند.
حوزه علمیه امام صادق (ع) از زمان پدر ایشان تاسیس شده بود اما در زمان امام صادق (ع) گسترش پیدا کرد به گونه ای که در این حوزه علمیه هزاران نفر پای درس معارف، فقهی و حتی علوم جدید مثل شیمی می نشستند و شاگردان زیادی در این کلاس ها تربیت شدند. مهمترین فعالیت امام در خصوص فعالیت های فقهی ایشان بوده که منجر به نام گذاری مذهب شیعه به مذهب جعفری شده است.
مذهب شیعه چیست
مذهب شیعه در حقیقت همان اسلام محمدی است که در برابر سایر فرقه های اسلامی نام شیعه را به خود گرفته است. بنابراین غیر از پیامبر گرامی اسلام حضرت محمد مصطفی (ص) کسی دیگری مؤسس مذهب شیعه نیست و امام جعفر صادق گام دوم را برای مذهب شیعه برداشتند. این مطلب از تاریخ صدر اسلام کاملاً و بی هیچ ابهامی قابل اثبات است که ما به دلیل روشن بودن آن به این وقایع و مطالبی که در متون اهل سنت بیان شده است نمی پردازیم و فقط به یک واقعیت تاریخی به صورت اجمال اشاره می‌کنیم:
بعد از رحلت پیامبر خدا (ص) مسلمانان دچار اختلاف شدند و لذا عده‌ای از صحابه بی‌هیچ مدرک و دلیلی بر خلاف دستورات پیامبر خدا حضرت محمد (ص) در روز وفات آن حضرت، در حالی که امام علی علیه السلام با سایر بنی هاشم مشغول کفن و دفن بودند، خودسرانه با توجه به اینکه قبلاً هم با رسول خدا (ص) در مسئله امامت و خلافت به مشاجره پرداخته بود شورایی را تشکیل داده و بعد از جدال و منازعات شدید بین معدودی از مهاجرین و انصار، مهاجرین موفق می‌شوند که ابوبکر را به دستور عمر به عنوان خلیفه تعیین کنند.
این گروه بدین گونه زمام حکومت و امور سیاسی و نظامی امت اسلامی را قبضه کردند. این دسته از مسلمین که در برابر امام علی (ع) قرار گرفته بودند در ابتدا عنوان خاصی نداشتند بلکه به عنوان طرفداران عمر و ابوبکر معروف بودند و بنابر قول ابوحاتم رازی بعد از کشته شدن عثمان در زمان معاویه و بعد از آن به «عثمانیه» نامیده می شدند و شیعیان حضرت علی علیه السلام در این زمان به نام علویه معروف بودند تا اینکه در زمان عباسیان نام علویه و عثمانیه نسخ گردیدند و علویه بنام پیشین خود یعنی شیعه برگشتند و بر دیگران اسم اهل سنت گذاشته شد و این اسم تا امروز ادامه دارد.
در کتاب تأسیس الشیعه آمده است: لفظ شیعه در روزگار حضرت محمد (ص) بوده است، چنانکه ابوحاتم در کتاب الزینة خود می نویسد: نخستین نامی که در اسلام به روزگار رسول خدا آشکار گردید شیعه بود و آن لقب چهار تن از صحابه بود: ابوذر غفاری، سلمان فارسی، مقداد بنی اسود کندی و عمار بنی یاسر؛ تا اینکه هنگام صفین این اصطلاح در میان هواخواهان امام علی علیه السلام منتشر گردید و در نهایت اینکه انس بن مالک گوید:
رسول خدا فرمودند: خدای متعال در روز قیامت بندگانی را بر می انگیزد که از چهره هایشان نوری از راست به چپ عرش پرتو افکنی می کند و به منزله پیامبران هستند ولی پیامبر نیستند و به منزله شهیدان هستند ولی شهید نیستند ابوبکر برخاسته گفت: من از آنان هستم ای پیامبر خدا؟ فرمود: نه. سهل بن حنیف برخاسته گفت: من از آنان هستم ای پیامبر خدا؟ فرمود: نه پس رسول خدا (ص) دست مبارک شان را بر سر علی علیه السلام گذاشته و فرمودند: این علی است و شیعه او.
طبق مطالب مطرح شده واضح و روشن است که تشیع و شکل گیری آن در زمان خود حضرت رسول اکرم (ص) بوده و آن حضرت این واژه را درباره پیروان حضرت علی (ع) بکار برده اند.
مذهب شیعه چرا مذهب جعفری نامیده شد
از مذهب شیعه به مذهب جعفری نیز تعبیر می شود و علت آن این است که در فاصله انقراض امویان و قدرت یافتن عباسیان و نیز در دوران شکل گیری سلسله اخیر، امام جعفر صادق (علیه‌السلام) امکان و فرصت آن را یافتند که به گسترش علم و رونق احکام الهی دست و طالبان علم از جای جای جهان اسلام به مدینه هجرت کرده و در حوزه درس او گرد آمدند و در روزگار شکوفائی علم، مذهب اهل بیت بدو منسوب شد. چرا که هر شیوه ای را امام می پسندید و هر نظری که او تأیید می کرد لاجرم به او نسبت داده می شد و گفته می شد «مذهب جعفر صادق علیه السلام»
در دوران یاد شده خانه امام صادق (ع) همانند دانشگاهی بود، که به حضور عالمان بزرگ در حدیث، تفسیر، حکمت و کلام و… زینت یافته بود و در حوزه درسی وی غالباً دو هزار تن و گاه چهار هزار نفر شرکت می‌کردند.
از مطالبی که بیان گردید این مطلب با قطع و یقین ثابت می‌گردد که تشیّع توسط خود رسول خدا (ص) پایه گذاری گردیده است و افزون بر آنچه ذکر گردید حدیث ثقلین، حدیث، منزلت، حدیث دار، حدیث سفینه و … مذهب اهل بیت را که همان مذهب شیعه باشد به عنوان اسلام مطرح می‌کند و پیروی از آن را مایه نجات و رستگاری می داند.
چرا امام صادق رئیس مذهب شیعه نام گرفت؟
غیر از پیغمبر خدا (ص) هیچ کسی در هیچ زمانی دیگری مؤسس مذهب تشیع نمی تواند باشد بنابراین اگر گفته می شود امام صادق (ع) رییس مذهب جعفری است به این دلیل است که:
امام جعفر صادق (ع) در مسیر تکاملی حرکت شیعه گام دوم را برداشته بودند. یعنی پس از آنکه مردم بر اثر مجاهدت های امامان پیشین به ناصحیح بودن مذهب رسمی و دیگر اندیشه های منبعث از آن و نیز حرکت های سیاسی مبتنی بر آن در سالهای گذشته پی بردند آماده بودند تا طرح جایگزین مکتب اهل بیت را دریافت کنند و امام صادق (ع) همان بزرگواری است که با توجه به یک موقعیت استثنایی تاریخی طرح جایگزین شیعه را به هنگام ارائه کرد و امامان دیگر به شرح و بسط بعضی از ابعاد آن پرداختند.
دیگر اسم های مذهب شیعه:
مذهب شیعه و تشیع
1. یکی از نام های این مذهب شیعه و تشیع است. معنای شیعه پیرو و یار است و لذا شیعه هر کسی به اتباع و انصار او گفته می شود. در قرآن نیز شیعه به همین معنا استعمال شده است: «فَوَجَدَ فِیها رَجُلَینِ یقْتَتِلانِ هذا مِنْ شِیعَتِهِ وَ هذا مِنْ عَدُوِّهِ»؛ موسی در شهر دو مرد را دید که مقاتله می کردند یکی از پیروان و یکی از دشمنانش بود. وجه تسمیه این مذهب به شیعه این است که پیروان حضرت علی (ع) در صدر اسلام شیعه نامیده شده اند و دلیل آن هم این است که پیامبر (ص) در زمان حیات خویش این اسم را بارها برای نزدیکان و دوست داران حضرت علی (ع) به کار می بردند، چنانچه که از عبدالله انصاری و ابن عباس نقل شده که پیامبر ص در تفسیر آیه «إِنَّ الَّذِینَ آمَنُوا وَ عَمِلُوا الصَّالِحاتِ أُولئِکَ هُمْ خَیرُ الْبَرِیةِ:؛ کسانی که ایمان آوردند و اعمال صالح انجام دادند، بهترین مخلوقات اند» به علی علیه‌السلام اشاره کرده و فرمودند: تو و شیعیانت، روز قیامت رستگار خواهید بود.
مذهب اهل بیت
2. نام دیگری که برای این مذهب به کار برده می شود مذهب اهل بیت است. این اسم به این دلیل اختصاص به این مذهب پیدا کرده است که در این مذهب اهل بیت رسول الله (ص) در کنار قرآن به عنوان رهبران دینی و علمی گرفته شده اند؛ زیرا در روایات نبوی که در بسیاری از متون حدیثی اهل سنت هم نقل شده است بر پیروی از اهل بیت تاکید گردیده است.
مثلا در صحیح مسلم آمده است: رسول خدا (ص) در بین راه مکه و مدینه در محلی به نام «خم» بعد از ستایش خدا و موعظه مردم فرمود: «اما بعد الا ایّهاالناس فانّما انا بشر یوشک ان یأتی رسول ربّی فأجیب و انا تارک فیکم الثقلین اولهما کتاب الله فیه الهدای و النور فخذوا بکتاب الله و استمسکوا به و اهل بیتی اذکرکم الله فی اهل بیتی اذکرکم الله فی اهل بیتی اذکرکم الله فی اهل بیتی» و نیز در المستدرک حاکم و کتاب های دیگر از قبیل تفسیر روح المعانی، تفسیر کبیر، و الدر المنثور و امثال آنها آمده که پیامبر اسلام (ص) فرمود: «یا ایهاالناس انی تارک فیکم امرین لن تضلوا ان اتبعتموهما و هما کتاب الله و اهل بیتی عترتی» یعنی من در میان شما دو چیز را بجا می گذارم اگر از هر دوی آنها متابعت کنید هرگز گمراه نمی شوید و آن دو کتاب خدا و اهل بیتم عترتم هستند. البته این حدیث به صورت های گوناگون در کتاب های شیعه و سنی نقل شده است.
امامیه اثنی عشریه
3. اسم سومی که برای این مذهب به کار می رود نام «امامیه اثنی عشریه» است. یعنی مذهب امامان دوازده گانه. علت این نامگذاری برای این مذهب این است که از میان تمام مذاهب اسلامی، این مذهب برای امامان دوازده گانه که در روایات پیامبر اسلام (ص) آمده دوازده نفر از اولاد آن حضرت را به عنوان امام و پیشوایان دینی و علمی پذیرفته است. این روایات و احادیث در کتاب های اهل سنت تحت عنوان دوازده خلیفه، دوازده امیر و امثال این عناوین نقل گردیده است.
در یکی از این روایات عنوان دوازده خلیفه ذکر شده است که به صورت مکرر در مسند احمد، صحیح مسلم و سنن ابی داود بیان گردیده و مضمون همه آنها چنین است که پیامبر (ص) فرمود: اسلام پیوسته با دوازده خلیفه که همه آنان از قریش اند، عزیز خواهد بود.
در برخی از کتاب های اهل سنت آمده است که پیامبر اسلام (ص) فرمود: پیوسته این دین بر کسی که آنرا دشمن دارد، غالب است و هیچ مخالف و معاندی به آن ضرر نمی زند تا اینکه دوازده امیر از امت من را پشت سر بگذرانند که همگی آنان از قریش اند، یا کار مردم پیوسته بگذرد تا اینکه دوازده امیر بر آنان حکومت کنند که همه آنها از قریش اند.
مذهب جعفری
4. چهارمین و معروف ترین نام مذهب شیعه «مذهب جعفری» منسوب به اسم امام صادق (ع) می باشد. علت این نامگذاری این است که امام صادق (ع) با توجه به شرایط مناسب اجتماعی و کاسته شدن اختناق و فشارهای سیاسی، توانستند تعالیم اسلامی و احادیث نبوی را بیشتر از سابر امامان گسترش داده و تبلیغ نماید و حتی برای این هدف توفیق پیدا کرد که در شهر جدش مدینه منوره مدرسه علمیه ای تاسیس نماید و هزاران شاگرد را در آن پرورش دهد و دانشمندان زیادی را در حوزه های مختلف مانند فقه، حدیث، تفسیر، کلام، کیمیا، طبابت، جغرافیا و… تحویل جامعه اسلامی دهند و به همین دلیل به امام صادق شیخ الائمه می گویند. و نیز چون در زمان حیات آن حضرت و بعد از آن مذاهب چهارگانه اسلامی از طرف مسلمانان به رسمیت شناخته شدند، مذهب اهل بیت نیز بر همین اساس در این زمان به نام مذهب جعفری در کنار مذاهب اسلامی دیگر معروف گردید.
نتیجه گیری
در حقیقت گام دوم در بنیانگذاری مذهب شیعه را امام جعفر صادق (ع) برداشتند. گویا مردمی که از پس قیام امام حسین (ع) دلداده این خاندان شده بودند به سراغ آنها آمده و می پرسیدند که اگر نه امویان و نه عباسیان شما چه می گویید؟ و چه تفسیری از اسلام دارید؟ و به عبارت روشن تر طرح جایگزین شما چیست؟
نشان دادن یک تفسیر جامع از خدا، رابطه مردم با او و انسان مورد نظر اسلام در آن زمان مهمترین دغدغه های حضرت امام جعفر صادق (ع) بوده است؛ اعتقادات عقلانی، اخلاق بایسته و دستورالعمل های فردی و اجتماعی (فقه) مهمترین حوزه هایی بود که امام صادق (ع) در آنها به طرح و اندیشه دینی پرداختند و چون چنین شد، تشیع دارای شناسنامه رسمی گردید و مذهب ما به نام ایشان یعنی مذهب جعفری مزین شد.
