اعمال شب عید نوروز | اعمال اولین روز عید نوروز
اعمال شب عید نوروز مستحب بوده و بسیاری از ایرانی های عزیز در شب عید نوروز اعمال مستحبی را انجام می دهند. اعمال اولین روز عید نوروز را در ادامه شرح خواهیم داد. اعمال عید نوروز در روایات و مفاتیح الجنان چگونه است؟
اعمال شب عید نوروز
همانطور که می دانید اعمال مستحبی شب عید نوروز ثواب بسیاری دارد و مسلمانان می توانند اعمال شب عید نوروز را در کنار سایر اعضای خانواده شان انجام دهند. کتب فقهی و اجتهادی آداب مستحب و اعمال شب عید نوروز آورده‌اند که از جمله مهمترین اعمال شب و روز عید نوروز عبارتند از: غسل کردن، روزه گرفتن، پوشیدن لباس نو و زیبا، استعمال عطریات و خوشبو کردن در آغاز فصل بهار است. خیلی از افراد پرسیده اند که انجام اعمال مستحب عید نوروز چگونه است؟ یکی از امور رایج و اعمال شب عید نوروز، رسیدگی به نظافت بدن و بهداشت فردی و محیطی می باشد، بدین سبب شایسته است در زمینه احکام نظافت در شب عید نوروز نکاتی مورد توجه قرار گیرد.
غسل شب عید نوروز
غسل شب عید نوروز بسیار ثواب داشته و مستحب است. در اکثر کتب فقهی و استدلالی یکی از اغسال مستحبه، غسل شب و روز عید نوروز است و در کتب روایی هم روایات زیادی درباره لزوم اهتمام به غسل در روز نوروز نقل شده که به برخی از آنها اشاره می‌کنیم: در کتاب «وسایل الشیعه» شیخ حر عاملی که بابی را با عنوان باب استحباب غسل «یوم‌النوروز» باز کرده و در این باب روایتی نقل می‌کند از امام صادق (ع) در روز نوروز که حضرت فرمودند: «در شب عید نوروز غسل بنما و بهترین و پاکیزه‌ترین لباس‌‌های خود را بپوش.»
علامه حلی در کتاب «القواعد» می‌گوید: مستحب است غسل روز جمعه از طلوع فجر تا اذان ظهر و غسل روز عید غدیر و روز مباهله با نصارای نجران و روز عرفه و غسل شب عید نوروز و غسل احرام. و همچنین در کتب دیگری از جمله: کتاب «الدروس» از مرحوم شهید، کتاب «البیان» کتاب«مصباح المتهجد»، کتاب «المهذب»، کتاب«جامع اللشرایع»، کتاب «شرح لمعه» از مرحوم شهید ثانی، کتاب «کشف اللثام»، کتاب «حبل المتین»، کتاب «مدائن»، مرحوم علامه فهامه شیخ محمد حسن در کتاب «جواهر کلام»، کتاب «عروة‌الوثقی» و کتاب «المجتهد» در رابطه با غسل شب عید نوروز احادیث و روایات نقل شده است.
دعای شب عید نوروز
یکی دیگر از اعمال شب عید نوروز، دعای شب عید نوروز است که با درود و صلوات بر رسول اکرم صلی الله علیه وآله و آل او و اوصیا و همه انبیا و رسولان آغاز میشود آنگاه با فرستادن درود بر ارواح و اجساد ایشان ادامه می‌یابد.
در دعای شب و روز عید نوروز آمده است: (هذا الذی فضله و کرمته و شرفته و عظمت خطره) این فراز با اندکی جابجایی در کلمات در دعای مخصوص ماه مبارک رمضان، ماه نزول قرآن نیز آمده است.
فراز پایانی دعای مخصوص عید نوروز: ( اللهم. … ما فقدت من شی فلا تفقدنی عونک علیه حتی لا اتکلف مالا احتاج الیه یا ذالجلال و الاکرام ) از آن جهت که در آن سخن از گم شدن و گمشده ها به میان می‌آید بیش از اندازه قابل توجه است زیرا، چنانکه نقل شده است عید نوروز همان روزی است که حضرت سلیمان علیه السلام انگشتری خویش را پس از مدتی پیدا کرده است.
اعمال عيد نوروز مفاتيح الجنان
اعمال شب عيد نوروز در مفاتيح الجنان آمده است. مفاتیح الجنان همچنین روایتی از معلی بن خنیس را درباره اعمال شب و روز عید نوروز ذکر کرده است که اعمال شب عید نوروز و دعای مربوط به آن را همراه دارد. بی آنکه اشاره ای به فضیلت این روز کرده باشد. ولی بحارالانوار مجلسی روایات معلی بن خنیس را به تفصیل آورده است. در آن روایات به فضیلت و برتری این شب نسبت به سایر ایام بسیار پرداخته است و یکی از روایات مفصل معلی بن خنیس از عید نوروز را این گونه تجلیل کرده است: نوروز روزی است که کشتی نوح بر کوه جودی قرار گرفت، روزی است که جبرئیل بر نبی علیه السلام نازل شد، روزی است که رسول اکرم صلی الله علیه وآله، علی علیه السلام را بر دوش کشید تا بت های قریش را از بالای کعبه می کند، روزی است که نبی علیه السلام به وادی جن رفت و از ایشان بیعت گرفت، روزی است که برای علی علیه السلام از مردم بیعت گرفت (غدیر خم) روزی است که قائم آل محمد ظهور خواهد کرد و روزی است که امام عصر عجل الله تعالی فرجه الشریف بر دجال پیروز خواهد شد. هرکس باید در شب عید نوروز جداً حساب سال را و گذشته را بکند و اگر گناهکار است، جداً توبه کند و با حالت توبه وارد سال شود. یکی دیگر از اعمال عید نوروز مفاتیح الجنان این است که باید این آتش اختلاف که در همه خانه ها رفته است، با دامن نزدن به آن خاموش شود و از گذشته ها هیچ حرفی زده نشود و گرمی و اتّحاد خانه و خانواده و مجالس با یگدیگر حفظ شود.
اعمال اولین روز عید نوروز
در نخستین روز عید نوروز انسان مسلمان باید اعمال اولین روز عید نوروز را بجا آورد که یکی از مهمترین اعمال اولین روز عید نوروز، خواندن نماز عید نوروز و خواندن قرآن در لحظه تحویل سال است و همچنین عیدی دادن به کودکان را فراموش نکنید. در ادامه مهمترین اعمال اولین روز عید نوروز آورده شده است. اگر می خواهید یک سال خوب داشته باشید اعمال روز اول عید نوروز را به خوبی انجام دهید.
احکام پوشیدن لباس نو در روز عید نوروز
یکی اعمال اولین روز عید نوروز پوشیدن لباس نو و پاکیزه است. شیخ انصاری در کتاب طهارت آورده است: همین که روز نوروز رسید پس غسل کن و پاکیزه ترین جامه های خود را بر تن کن و به بهترین و خوشبوترین بوها خود را خوشبو گردان. پوشیدن لباس نو و پاکیزه همیشه و در همه جا لازم و جزء آداب اسلام است و فقط اختصاص به اعمال شب و روز عید نوروز ندارد ولی فتوا دادن فقهای بزرگی مانند شیخ انصاری که فقیه ترین فقها در قرن اخیر است و کتب او در حوزه های علمیه تدریس و مورد مراجعه مراجع بزرگوار است، قطعاً دلیل بر امتیاز پوشیدن لباس نو در اولین روز عید نوروز بر روزهای دیگر است.
اعمال شب و روز عید نوروز (نماز خواندن)
یکی از مهمترین اعمال شب و روز عید نوروز، خواندن نماز عید نوروز است. در کتاب مفاتیح الجنان که طی دهه های گذشته یکی از بزرگ‌ترین کتاب های مورد رجوع عموم برای انجام مستحبات مذهبی بوده به اعمال شب و روز عید نوروز اشاره شده که یکی از آنها خواندن نماز عید نوروز است توأم با قرائت سوره حمد و سوره های قدر، کافرون، توحید، فلق و ناس و بسیار شبیه به نمازی است که ضمن آداب و اعمال روز جمعه و روز عید غدیر خم وارد شده است.
نماز عید نوروز چگونه خوانده میشود
از معلی بن خنیس نقل می‌کند که امام صادق در مورد خواندن نماز عید نوروز فرمودند هنگامی که روز عید نوروز فرا رسید … همین که نماز نافله و ظهر و عصر خواندی چهار رکعت نماز به این ترتیب بخوان:
در رکعت اول بعد از سوره «حمد» ده مرتبه سوره «قدر» بخوان
در رکعت دوم بعد از سوره «حمد» ده مرتبه سوره «کافرون» را قرائت کن
در رکعت سوم ده مرتبه سوره مبارکه «توحید» را بخوان
و در رکعت چهارم بعد از سوره «حمد» هر یک از معوذتین «سوره فلق و ناس» را ده مرتبه قرائت کن
و سپس سر بر سجده بگذار و سجده شکر به جای آور و این دعا را بخوان خداوند گناهان 50 ساله تو را می‌آمرزد:
اللَّهُمَّ صَلِّ عَلَی مُحَمَّدٍ وَ آلِ مُحَمَّدٍ الْأَوْصِیَاءِ الْمَرْضِیِّینَ وَ عَلَی جَمِیعِ أَنْبِیَائِکَ وَ رُسُلِکَ بِأَفْضَلِ صَلَوَاتِکَ وَ بَارِکْ عَلَیْهِمْ بِأَفْضَلِ بَرَکَاتِکَ وَ صَلِّ عَلَی أَرْوَاحِهِمْ وَ أَجْسَادِهِمْ اللَّهُمَّ بَارِکْ عَلَی مُحَمَّدٍ وَ آلِ مُحَمَّدٍ وَ بَارِکْ لَنَا فِی یَوْمِنَا هَذَا الَّذِی فَضَّلْتَهُ وَ کَرَّمْتَهُ وَ شَرَّفْتَهُ وَ عَظَّمْتَ خَطَرَهُ اللَّهُمَّ بَارِکْ لِی فِیمَا أَنْعَمْتَ بِهِ عَلَیَّ حَتَّی لا أَشْکُرَ أَحَدا غَیْرَکَ وَ وَسِّعْ عَلَیَّ فِی رِزْقِی یَا ذَا الْجَلالِ وَ الْإِکْرَامِ اللَّهُمَّ مَا غَابَ عَنِّی فَلا یَغِیبَنَّ عَنِّی عَوْنُکَ وَ حِفْظُکَ وَ مَا فَقَدْتُ مِنْ شَیْءٍ فَلا تُفْقِدْنِی عَوْنَکَ عَلَیْهِ حَتَّی لا أَتَکَلَّفَ مَا لا أَحْتَاجُ إِلَیْهِ یَا ذَا الْجَلالِ وَ الْإِکْرَامِ.
اعمال روز اول عید نوروز
یکی از بهترین اعمال روز اول عید نوروز خواندن دعای سال تحویل است. خواندن دعای لحظه سال تحویل جزء مهمی از اعمال اولین روز عید نوروز می باشد. بهترین اعمال روز اول عید نوروز و لحظه تحویل سال، خواندن دعای یا مقلب القلوب است، با توجه به معنی است: «یا مقلّب القلوب و الابصار یا مدبّر الّیل و النّهار یا محوّل الحول و الاحوال، حوّل حالنا الی احسن الحال». ای خدایی که همه چیز در دست تو است، سال خوشی به همۀ ما عنایت فرما.
و از خداوند متعال با توسل به اهل بیت«علیهم السلام» بخواهید در این سال، تقوا و رابطه با خودش و سلامتی و امنیت، مقدّر شما بکند و فرج حضرت ولی عصر «ارواحنافداه» انشاءالله حاصل شود.
همچنین محدث قمی در مفاتیح، در آخر دستورات ماهها، نمازی در اعمال روز اول عید نوروز نقل می کند و بعد از نماز دعایی و در آن دعا شرافت و کرامت عید نوروز را نقل می کند که خواندن آن خوب است.
اعمال لحظه تحویل سال در روز عید نوروز
یکی از بهترین اعمال مستحبی اولین روز عید نوروز را در لحظه تحویل سال باید انجام دهید . در معارف اسلامی آمده است هر روزی که در آن گناه صورت نگیرد، عید است چنان که حضرت علی(ع) می فرماید: “کل یوم لا یعصی الله فیه فهو یوم عید.” عید نوروز که با تحویل سال و چرخیدن یک دور کامل زمین به گرد خورشید شروع می شود، از جمله اعیادی است که تاریخ پیدایش آن قبل از اسلام است و اعمال لحظه تحویل سال در روز عید نوروز بسیار مهم است. این عید با آمدن اسلام و زدودن خرافات از چهرۀ آن مورد موافقت و تأیید اسلام قرار گرفت؛ در روایات نیز آمده است که روزی برای حضرت علی(ع) هدیه ای آوردند، حضرت فرمود این چیست؟ گفتند: ای امیر المؤمنین، امروز روز عید نوروز است. فرمود هر روز را برای ما نوروز قرار دهید. امام صادق(ع) درباره نوروز فرموده است: “هیچ نوروزی نیست که ما در آن متوقع گشایش و فرجی نباشیم؛ زیرا نوروز از روزهای ما و شیعیان ما است.”
مرحوم محمد حسین کاشف الغطاء در جواب این سؤال که اعتقاد شیعه و روش شما درباره اعمال اولین روز عید نوروز چیست؟ عید نوروز مقتضای جهان است در بشر و حیوان و جماد، بلکه در آسمان و زمین و هوا و فضا و بر این اساس روایاتی از اهل بیت(ع) دربارۀ نوروز به ما رسیده که عید گرفتن را تأیید کرده اند و نیز به نماز، ذکر و عبادت سفارش نموده اند و… .
نوشیدنی های شفابخش لحظه تحویل سال و در اولین روز عید نوروز مستحب است
سوره فجر را با آب و زعفران بر کاسه چینی نوشته آن را با آب باران بنویسید جهت رفع فراموشی در لحظه تحویل سال و اولین روز عید نوروز بنوشید.
همچنین سوره آل عمران آیات 169 الی171 (وَ لا تَحْسَبَنَّ الَّذینَ قُتِلُوا فی سَبیلِ اللَّهِ… وَ أَنَّ اللَّهَ لا یُضیعُ أَجْرَ الْمُؤْمِنینَ) را در کاسه چینی نوشته و آن را با آب زمزم شسته و پس سال تحویل و روز اول عید نوروز از آن آب بعد از 5 نماز یومیه بیاشامید.
از بهترین کارهای مسلمانان و اعمال روز اول عید نوروز دعای تحویل سال (یا ملقب القلوب…) است خوردن نوشیدنی های شفابخش در موقع تحویل سال جدید است و ( بسم الله الرحمن الرحیم) و سوره قصص آیه 25 (لا تخف نجوت من القوم الظالمین) و سوره اسراء آیه 82( ننزل من القرآن ما هو شفاء و رحمة للمومنین) و همچنین 7 سلام: سوره صافات 181 (سلام علی المرسلین)، سوره صافات آیه 80 (سلام علی نوح فی العالمین)، سوره صافات آیه 109 (سلام علی ابراهیم)، سوره صافات آیه 120 (سلام علی موسی و هارون)، سوره صافات آیه 130 (سلام علی ال یسین)، سوره قدر آیه 5 (سلام هی حتی مطلع الفجر)، سوره یس آیه 58 (سلام قولا من رب رحیم) را با زعفران بر کاسه چینی نوشته و با آب بشویید و بعد از تحویل سال آن آب را بنوشید.
روزه گرفتن در روز اول عید نوروز
از جمله اعمال مستحب روز عید نوروز ، روزه گرفتن در روز اول عید نوروز است همچنان که شیخ «مصباح» از معلی ابن خنیس نقل نموده است که امام صادق (ع) فرمود: هنگامی که روز عید نوروز رسید روزه بگیر و روزه گرفتن در روز اول عید نوروز بسیار توصیه شده است.(الحدائق، ج 13، ص 38) مستحب است در نخستین روز نوروز روزه گرفتن و خواندن چهار رکعت نماز بعد از نماز ظهر و عصر و بعد از نماز سجده کند و دعا نماید خداوند گناهان پنجاه ساله وی را می‌آمرزد. «یستحب فیه الصیام و صلاة اربع رکعات بعد صلاة الظهرین و یستجد بعده و یدعو بالمرسوم یغفر له ذنوب خمسین سنة» (المهذب، ج 1، ص 191) از جمله روزه‌های مستحب، روزه اولین روز عید نوروز است به واسطه دستور امام صادق و از جمله روز، برای برآورده شدن حاجات است چنانکه از تتبع در اخبار استفاده میشود. (کشف الغطاء، ص324)
اعمال عید نوروز در روایات
یکی دیگر از اعمال عید نوروز که در روایات آمده است بحث عیدی دادن و عیدی گرفتن است آنچه در ایام عید به عنوان «عیدی» پرداخت یا دریافت می شود، از جهت موضوع، مانند هبه و هدیه محسوب می گردد و احکام آن را دارا می باشد. بنابراین، شایسته است این مسئله را که یکی از اعمال عید نوروز در روایات هم آمده است از دو جنبه بررسی کنیم:
الف) پرداخت کننده عیدی: بر شخص پرداخت کننده عیدی، خمس واجب نیست و در روایات امده است، به شرط اینکه سقف عیدی به مقدار متعارف باشد؛ زیرا هدیه دادن به مقدار مرسوم، بخشی از هزینه های زندگی به شمار می رود، پس کسی که عیدی می دهد، مال خود را صَرف مخارج متعارف زندگی نموده است. تذکر این نکته را لازم می دانیم که میزان متعارف بودن سقف و مقدار عیدی به حسب زمان، مکان و موقعیت اجتماعی و خانوادگی اشخاص، متفاوت می باشد و مهم است بجا آوردن اعمال عید نوروز در روایات.
ب) دریافت کننده عیدی: اگر عیدی های دریافت شده از سرِ سال خمسی زیاد بیاید، در اینکه آیا خمس بر آن تعلّق می گیرد یا نه، مسئله محل اختلاف فتاواست؛ زیرا همان گونه که ذکر شد، عیدی نوعی از هبه و هدیه به شمار می رود. بنابراین، طبق فتوای آن دسته از مراجع تقلیدی که قائل می باشند بر هدیه خمس تعلّق می گیرد، بر عیدی زیاد آمده (از سرِ سال) نیز خمس متعلَّق می شود؛ ولی طبق فتوای آن دسته از مراجع تقلیدی که قائل به عدم تعلّق خمس به هدیه هستند، بر عیدی های دریافت شده نیز خمس تعلّق نمی گیرد.
اعمال دید و بازدید در اولین روز عید نوروز
اعمال مستحب در اولین روز عید نوروز را بجا بیاورید تا خدا نیز شما را دوست داشته باشد یکی از اعمال دید و بازدید در اولین روز عید نوروز است و باید بعد از تحویل سال و روز اول عید به خانه بزرگ تر ها بروید. از محضر امام خمینی(ره) سؤال شد: نظر حضرت عالی راجع اعمال دید و بازدید در اولین روز عید نوروز چیست؟ آیا همانند عیدهایی که مسلمانان آنها را جدی می گیرند، مثل عید فطر و قربان، از نظر شرعی ثابت شده است یا اینکه فقط روز مبارکی محسوب می شود، مثل روز جمعه و مناسبتهای دیگر؟
ایشان درباره اعمال دید و بازدید در روز اول عید نوروز چنین پاسخ دادند: هر چند نصّ معتبری مبنی بر اینکه عید نوروز از اعیاد دینی یا ایام مبارک شرعی باشد، وارد نشده است؛ ولی جشن گرفتن و دید و بازدید در آن روز اشکالی ندارد؛ بلکه از این جهت که صلۀ رحم می باشد، مستحسن است. آنچه که مسلم است؛ مسأله جشن و بزرگداشت عید نوروز یک مسأله فراگیر و رایجی بوده که اگر مخالف با اسلام بوده حتما ائمه (ع) به صراحت از آن نهی می کردند و بدون تردید به ما می رسید و روشن است که نزد ائمه از نوروز صحبت می شده است ولی ایشان از آن نهی ننموده و باطل نشمرده اند. جشن و شادی در صورتی پذیرای سرور و آرامش تمایلات درون انسان می شود که جامع موازین مناسب، و مانع ضد ارزش ها و ناهنجاری های عرفی باشد و همچنین باید در کنار آن اعمال عید نوروز را بجا آورد.
اعمال عید نوروز برای شب و اولین روز سال جدید بیان شد. انجام دادن اعمال شب عید نوروز ثواب بسیاری دارد و به مسلمانان توصیه شده است در موقع سال جدید از اعمال شب و روز عید نوروز غافل نباشید و اعمال اولین روز عید نوروز را به درستی و کامل انجام دهید.
