بانک مدفوع در ایران + مرکز پیوند مدفوع در تهران
تاسیس بانک مدفوع در ایران بحث استفاده درمانی از میکروبیوتا هنوز در مراحل ابتدایی قرار دارد. برخی مراکز دانشگاهی مانند دانشگاه علوم پزشکی تهران، شیراز و کرمان مطالعاتی در این زمینه انجام داده اند، اما هنوز ساختار مشخصی برای ایجاد یک بانک ملی مدفوع وجود ندارد. در سال ۱۴۰۲ طرح هایی برای راه اندازی بانک مدفوع در ایران به صورت پایلوت ارائه شده است، اما به دلیل کمبود زیرساخت، بودجه و استانداردهای اجرایی، پیشرفت آن کند بوده است.
بانک مدفوع در ایران
شاید در نگاه اول صحبت از راه اندازی بانک مدفوع در ایران عجیب به نظر برسد؛ اما واقعیت این است که در دنیای امروز، مدفوع انسان دیگر تنها یک پسماند دفعی نیست، بلکه به منبعی ارزشمند برای درمان بسیاری از بیماری ها تبدیل شده است. این تحول علمی، بر پایه کشف دنیای پیچیده ای از میکروارگانیسم های مفید در دستگاه گوارش بنا شده که با عنوان میکروبیوتا شناخته می شوند.
کشورهای پیشرفته با راه اندازی بانک مدفوع، بستری مناسب برای ذخیره، فرآوری و استفاده از مدفوع سالم جهت درمان بیماری هایی همچون عفونت های گوارشی، سندرم روده تحریک پذیر، کولیت و حتی بیماری های متابولیک فراهم کرده اند.
بانک مدفوع چیست؟
بانک مدفوع یک مرکز تخصصی است که نمونه مدفوع از افراد کاملاً سالم را دریافت، بررسی و برای استفاده های درمانی در آینده ذخیره سازی می کند. هدف از این کار، استفاده از میکروارگانیسم های مفید موجود در مدفوع برای بازسازی تعادل باکتریایی در دستگاه گوارش بیمارانی است که این تعادل را از دست داده اند. فرآیند ذخیره سازی با رعایت بالاترین استانداردهای بهداشتی، غربالگری دقیق و در شرایط انجماد انجام می شود.
چرا به بانک مدفوع نیاز داریم؟
در سال های اخیر، مقاومت برخی باکتری ها نسبت به آنتی بیوتیک ها به یک بحران جهانی تبدیل شده است. یکی از نمونه های مهم آن، عفونت باکتریایی Clostridioides difficile است که درمان آن با داروهای رایج بسیار دشوار است. پیوند میکروبیوتا یا همان انتقال مدفوع از فرد سالم به بیمار، روشی بسیار موثر در درمان این بیماری محسوب می شود. همچنین تحقیقات جدید نشان داده اند که مدفوع سالم می تواند به کاهش علائم بیماری های التهابی روده، بهبود اختلالات روانی وابسته به محور روده و مغز و حتی بهبود پاسخ بدن به درمان سرطان کمک کند.
بیماری های قابل درمان با بانک مدفوع
تحقیقات علمی نشان می دهند که پیوند میکروبیوتا که انجام آن در بانک مدفوع میسر است، می تواند در درمان یا کاهش علائم بیماری های زیر موثر باشد:
- عفونت های گوارشی مقاوم به آنتی بیوتیک مانند CDI
- سندرم روده تحریک پذیر (IBS)
- کولیت اولسراتیو و بیماری کرون
- افسردگی و اضطراب مزمن
- اختلالات متابولیک مانند دیابت نوع ۲
- بیماری های خودایمنی و آلرژیک
وضعیت پیوند مدفوع در ایران
مطالعه ای که در مجله پزشکی خاورمیانه منتشر شده است، نشان می دهد که ۶۸.۵٪ از پزشکان ایرانی با مفهوم FMT آشنا هستند و ۸۸.۴۶٪ از آن ها در صورت تایید علمی و اخلاقی، حاضر به ارجاع بیماران برای این درمان هستند. با این حال بسیاری از پزشکان ترجیح می دهند از میکروبیوتای مصنوعی به جای مدفوع انسانی استفاده کنند؛ زیرا فرآیند آماده سازی مدفوع را مضر می دانند.
مرکز پیوند مدفوع در تهران
در تهران چند مرکز و پزشک متخصص در زمینه پیوند میکروبیوتای مدفوع (FMT) فعالیت می کنند. این روش درمانی به ویژه برای بیماران مبتلا به عفونت های راجعه کلستریدیوم دیفیسیل (C. difficile) و برخی اختلالات گوارشی مانند کولیت اولسراتیو و سندرم روده تحریک پذیر (IBS) در مرکز پیوند مدفوع در تهران مورد استفاده قرار می گیرد. مراکز ارائه دهنده خدمات پیوند مدفوع در تهران عبارتند از:
1. آزمایشگاه پاتوبیولوژی آرمین
آدرس: تهران، خیابان قائم مقام فراهانی، نبش کوچه هشتم، پلاک ۱۵۵، طبقه اول
تلفن: ۰۲۱-۴۱۸۸۴
توضیحات: این آزمایشگاه خدمات پیوند میکروبیوتای مدفوع را با استفاده از نمونه های اهداکنندگان سالم ارائه می دهد.
2. مطب دکتر بهزاد رحمانی (فوق تخصص گوارش)
آدرس: تهران، امیرآباد، خیابان کارگر شمالی، بالاتر از فاطمی، کوچه مریخ، نبش خیابان هیات، ساختمان پزشکان هیات، طبقه سوم
تلفن: ۰۲۱-۶۶۴۲۹۶۱۲
توضیحات: دکتر رحمانی با تجربه در زمینه پیوند مدفوع، این روش را برای درمان عفونت های راجعه C. difficile و برخی بیماری های التهابی روده به کار می برد.
3. مرکز سلامت نسیم تهران
آدرس: تهران، سعادت آباد، کوی فراز، بالاتر از میدان بوعلی، انتهای لادن غربی، پلاک ۲، ساختمان میدکو، طبقه همکف
تلفن: ۰۲۱-۲۶۳۵۰۵۸۱
توضیحات: این مرکز خدمات پیوند مدفوع را با هدف بهبود سلامت گوارشی و متابولیک ارائه می دهد.
وضعیت بانک مدفوع در جهان
کشورهایی مانند آمریکا، کانادا، آلمان و استرالیا از جمله پیشگامان راه اندازی بانک مدفوع هستند. در آمریکا، اولین بانک مدفوع در سال ۲۰۱۳ تاسیس شد و از آن زمان تاکنون، هزاران پیوند موفق انجام شده است. در اروپا نیز مراکز مشابهی با رعایت پروتکل های بهداشتی بسیار سختگیرانه فعالیت می کنند. این کشورها از بانک مدفوع نه تنها برای درمان بیماران، بلکه برای پژوهش های مرتبط با ژنتیک میکروبیوتا نیز استفاده می کنند.
پیوند مدفوع چگونه انجام می شود
- غربالگری اهداکننده: اهداکنندگان مدفوع باید از نظر بیماری های عفونی مانند هپاتیت، HIV و سایر عوامل بیماری زا مورد بررسی قرار گیرند.
- روش انجام: پیوند مدفوع می تواند از طریق کولونوسکوپی، تنقیه یا کپسول های خوراکی انجام شود.
- آمادگی بیمار: بیمار باید دستورالعمل های پزشک را برای آماده سازی روده و قطع مصرف آنتی بیوتیک ها پیش از عمل پیوند مدفوع رعایت کند.
نتیجه گیری
بانک مدفوع در ایران و سایر کشورهای دنیا هنوز در مراحل آغازین خود است. همچنین پیوند مدفوع مفهومی پیشرفته و آینده نگر در دنیای پزشکی امروز بشمار می رود. ایران با دارا بودن مراکز پژوهشی قوی، نیروی انسانی متخصص و نیاز روزافزون به درمان های جایگزین، می تواند به یکی از پیشگامان راه اندازی بانک مدفوع در منطقه تبدیل شود.