طلاق توافقی در دوران عقد امروزه بسیار شایع شده است و برخی از زوجین به دلیل عدم توانایی در حل مشکلات شان به طلاق توافقی در محضر روی می آورند شرایط طلاق توافقی در محضر و همچنین مراحل طلاق توافقی در دوران عقد در اینجا بیان می شود.
طلاق توافقی در محضر با حضور زوج و زوجه و یا وکیل شان امکان پذیر است شرایط طلاق توافقی در محضر را در ادامه می خوانید. همانگونه که از عنوان این جدایی پیداست، شرایط و مراحل طلاق توافقی به توافق بین زن و مرد بستگی داشته و نیازی به شرایط و دلایل محکمه پسند وجود ندارد؛ در واقع آنها با توجه به شرایط و وضعیت موجود در زندگی مشترک خود، به این نتیجه میرسند که دیگر نمیتوانند با هم زندگی کنند و پس از توافق، اقدام به جدایی میکنند، توافق در خصوص مواردی از جمله جهیزیه، اجرت المثل، حضانت فرزند یا فرزندان، ملاقات فرزند پس از طلاق، مهریه و نفقه ایام عده.
در واقع زوجین پس از توافق در خصوص این موارد به دادگاه خانواده مراجعه کرده و با تنظیم دادخواست صدور گواهی عدم امکان سازش اقدام به جدایی میکنند.
طلاق توافقی را میتوان معادل uncontested divorce در نظر گرفت چون طرفین در مورد همه چیز توافق دارند همچنین می توان آن را معادل no fault divorce در نظر گرفت چون در آن هیچیک از طرفین مقصر قلمداد نمیشود. در طلاقتوافقی، در خصوص حقوق مالی زن مانند مهریه، جهیزیه و… و همچنین مسئله حضانت و ملاقات فرزندان با توافق و تفاهم طرفین تصمیمگیری میشود و این توافق در حکم دادگاه ثبت میشود و ضمانت اجرای قانونی پیدا میکند.
شرایط طلاق توافقی چیست
در قانون مدنی جمهوری اسلامی ایران مادهای با عنوان طلاق توافقی وجود ندارد، اما در دادگاه خانواده معمولا این نوع طلاق را در قالب طلاق مبارات یا خلع قرار میدهند. این نوع طلاق با صدور گواهی عدم سازش جاری می شود.
خلع و مبارات دو نوع طلاق توافقی در فقه و حقوق اسلامی است.
خُلع از ریشه خلع به معنی کندن و در آوردن است. در طلاق خُلعی زوجه بیزاری و کراهت خود را از زوج با بخشش مالی که عوض نام دارد که میتواند معادل مهریه یا کمتر یا بیشتر از آن باشد نشان دهد. ماده ۱۱۴۶ قانون مدنی ایران طلاق خُلعی را اینچنین تعریف کرده است:
«طلاق خلع آن است که زن بواسطه کراهتی که از شوهر خود دارد در مقابل مالی که شوهر میدهد طلاق بگیرد اعم از اینکه مال مزبور عین مهر یا معادل آن و یا بیشتر و یا کمتر از مهر باشد.»
مبارات به معنی بیزار شدن از یکدیگر است. مبارات مشتق از برائت میباشد و بمعنی مفارقت است و چون زوجین بوسیلۀ طلاق مزبور از یکدیگر مفارقت مینمایند آن را طلاق مبارات گویند. ماده ۱۱۴۷ قانون مدنی طلاق مبارات را چنین تعریف کرده است:
«طلاق مبارات آن است که کراهت از طرفین باشد ولی در این صورت عوض باید زائد بر میزان مهر نباشد.»
تفاوت بین طلاق مبارات و طلاق خُلع این است که در مبارات تنفر و کراهت از جانب زن (زوجه) است ولی در طلاق مُبارات هر دو زوج و زوجه نسبت به یکدیگر دارای کراهت هستند، از همین رو عوض طلاق نمیتواند از مهریه بیشتر باشد.
همانگونه که در بالا اشاره شد، پس از انجام توافق در خصوص موضوعات مطروحه، زوجین با به دست داشتن شناسنامه و عقدنامه به دادگاه خانواده مراجعه و با پر کردن فرمهای مربوطه، درخواست طلاق خود را به دادگاه تقدیم میکنند. پس از تنظیم و تقدیم دادخواست، مطابق روال معمول، دادخواه از آنها میخواهد که هر یک از زوجین، از میان بستگان خود، فردی را به عنوان داور انتخاب و معرفی کنند. داوران انتخاب شده وظیفه دارند که با انجام مذاکره، سعی در مصالحه و آشتی زوجین داشته باشند. در صورتی که داوران نیز در این خصوص به نتیجهی مثبت و مطلوبی دست نیابند، گزارش خود را به دادگاه خانواده اعلام کرده و دادگاه بر اساس توافق زوجین، گواهی عدم سازش میان آنها را صادر میکند. پس از آن زن و شوهر میتوانند با ارائه گواهی صادر شده به دفاتر طلاق مراجعه و صیغهی طلاق را جاری کنند.
نکته: گواهی عدم سازش به مدت سه ماه دارای اعتبار میباشد و در صورت عدم جدایی در این مدت، گواهی از درجه اعتبار ساقط است.
مورد دیگر در خصوص مراحل طلاق توافقی، بررسی عدم بارداری زن است. در واقع دادگاه برای صدور گواهی عدم امکان سازش باید اطمینان حاصل کند که زن از مرد خود باردار نیست؛ برای اطمینان در این خصوص، زن برای انجام معاینه و صدور گواهی به پزشک مورد اعتماد دادگاه معرفی میشود. در برخی موارد نیز دادگاه بر اساس اقرار زن به عدم بارداری، گواهی را صادر میکند.
حال که با مراحل طلاق توافقی آشنا شدید، بهتر است در خصوص موارد قابل توافق نیز اطلاعات دقیقی داشته باشید. در ادامه به این موضوع خواهیم پرداخت.
در خصوص بحث مهریه، نوع برخورد با آن کاملا با توافق طرفین در ارتباط است؛ طی توافق، زن میتواند تمام مهریه یا بخشی از آن را ببخشد و حتی میتواند تمام آن را طلب کند که این به توافق بین زن و مرد بستگی خواهد داشت. مثلا زن میتواند ۵۰ سکه از مهر خود را ببخشد تا در قبال آن مرد حاضر به طلاق دادن شود. همچنین در خصوص نحوه پرداخت آن، ممکن است بدین شکل توافق شود که یکجا یا بصورت اقساط پرداخت شود.
نفقه: در نظر داشته باشید که زن و شوهری پنج سال با هم زندگی میکنند و زن در این مدت هیچ نفقهای دریافت نکرده است. زن میتواند برای دریافت نفقه پنج سال از شوهر خود اقدام کند، ولی زمانیکه زن و شوهر قصد داشته باشند تا طلاق توافقی بگیرند به دلیل اینکه مردان در اکثر مواقع راضی به طلاق نمیشوند، زن میتواند مقداری از نفقه خود و یا تمام نفقه را نسبت به شوهرش ببخشد تا شوهر طلاق توافقی راضی شود.
اجرت المثل: به مزدی است که زن بابت کارهای منزل انجام میدهد، اجرت المثل میگویند؛ اجرت المثل زمانی به زن تعلق میگیرد که طلاق از طرف مرد باشد و یا زن قصد نداشته باشد که اینکارها را بطور مجانی انجام دهد؛ بنابراین طی انجام مراحل طلاق توافقی، زن و مرد باید در این خصوص توافق کنند.
جهیزیه: به اسباب و اثاثی که زن برای شروع زندگی مشترک به منزل همسر خود میآورد، جهیزیه میگویند. زن میتواند جهیزیه خود را در لیستی نوشته و نزد خود نگهداری کند. این لیست زمانی اعتبار دارد که شوهر آنرا امضا کرده باشد. طی طلاق توافقی زن و مرد باید در خصوص جهیزیهای که زن به خانه آورده است توافق کنند و معمولا زن جهیزیه خود را با خود میبرد. اگر هم زن و مرد توافقی در خصوص جهیزیه نکنند زن میتواند با استناد به آن لیست، برای گرفتن جهیزیه خود اقدام کند.
نگهداری و نفقه فرزندان: در این مورد نیز زن و مرد در خصوص نگهداری از فرزندان با یکدیگر توافق میکنند؛ مثلا زن و مرد میتوانند توافق کنند که بعد از طلاق، نگهداری از فرزند دختری که هشت سال سن دارد با مادر باشد. ولی با این حال نفقه فرزندان ربطی به شرایط توافق نداشته و در هر صورت نفقه باید توسط پدر پرداخت شود و مادر فرزندان، در این خصوص مسئولیتی نخواهد داشت.
در ادامهی انجام مراحل طلاق توافقی، برگه دادخواست صدور گواهی عدم سازش باید با اطلاعات زیر تکمیل شود:
مشخصات طرفین: نام، نامخانوادگی، نام پدر، شغل، محل اقامت خواهان و خوانده
مشخصات وکیل یا نماینده قانونی (در صورت وجود)
تعیین خواسته و بهای آن: تقاضای صدور گواهی عدم امکان سازش (طلاق توافقی)
دلایل و منظمات دادخواست: فتوکپی مصدق عقدنامه ازدواج
شرح تقاضای دادخواست به این صورت است:
ریاست محترم دادگاه عمومی…
سلام علیکم
احتراما، با تقدیم این دادخواست به استحضار عالی میرساند نظر به این که اینجانبان… و… (زن و شوهر) از هر جهت برای جدایی به توافق رسیدهایم، لذا با عنایت به ماده واحده مصوب مجمع تشخیص مصلحت نظام، هر زمان که دادگاه محترم مقرر بدارد، داوران خود را معرفی نموده و تقاضای صدور گواهی عدم امکان سازش (طلاق توافقی) را داریم.
با تشکر و تجدید احترام
نام و نامخانوادگی (زوج)
نام و نامخانوادگی (زوجه)
امضاء
در صورتی که طرفین تمایل داشته باشند، شوراهای حل اختلاف خانوادگی میتوانند برای اصلاح ذات البین مابین زوجین دخالت نمایند؛ در واقع این موضوع زمانی پیگیری میشود که افراد با وجود صحبت در خصوص طلاق و با به توافق رسیدن در مورد آن، باز تمایل داشته باشند که جلساتی برای سازش و مذاکره بگذارند؛ در این شرایط زوجین با ارجاع به شوراهای حل اختلاف فرصت دوبارهای برای سازش خواهند داشت.
به لحاظ قانونی، طلاق توافقی الزامی را برای طرفین جهت مراجعه به محضر برای جاری کردن صیغهی طلاق ایجاد نمیکند؛ بنابراین شوهر هیچ اجباری برای آمدن به محضر ندارد! برای حل این مشکل، بهترین راهکار، قید ” الزام رفتن به محضر جهت جدایی” در دادخواست صدور گواهی عدم امکان سازش است تا در نهایت این موضوع در حکم دادگاه منعکس شود. در این صورت میتوان الزام شوهر را به آنچه خود تعهد داده است، از دادگاه درخواست کرد.
در صورتی که با وجود صدور حکم عدم امکان سازش، مرد به دفترخانه مراجعه نکند، زن میتواند به دفترخانه مراجعه کرده و دفترخانه نیز موظف است اقدام به صدور احضاریه برای شوهر کند. در صورت عدم مراجعه شوهر به دفترخانه در زمان مقرر، زن باید برای گرفتن وکالت در توکیل به دادگاه مراجعه کند. (وکالت در توکیل بدین معنا است که قاضی با انتقال این وکالت به زن به او حق میدهد به جای شوهر نسبت به طلاق خود اقدام کند. زیرا در قانون طلاق دهنده مرد است و بدین ترتیب زن میتواند به وکالت از شوهر این کار را انجام بدهد.)
۱. درگیری کمتر و کاهش تنش بین خانوادههای زوجین.
۲. مدتدار بودن این گواهی به مدت ۳ ماه که سبب حفظ دوام عقد است. در حالی که در حکم طلاق که بدون مدت اجرایی است، دوام زندگی مشترک هر لحظه تهدید میشود.
۳. دخالت طرفین در طلاق و صدور گواهی عدم امکان سازش
۴. جلوگیری از رجوع مکرر زوجین به محل دادگستری
۵. عدم تشکیل پروندههای متعدد در دادگستری
چند پرسش و پاسخ در خصوص طلاق توافقی
سوال ۱: طلاق توافقی چند روز طول میکشد؟
جواب: انجام این فرایند معمولا بین ۳ الی ۹ روز کاری طول خواهد کشید.
سوال ۲: هزینه طلاق توافقی چقدر است؟
جواب: در حال حاضر هزینه طلاق توافقی ۸۵۰ هزار تومان است؛ این هزینه متشکل از هزینهی ثبت دادخواست به مبلغ ۳۰۰ هزار تومان و هزینه ثبت و اجرای صیغه طلاق در دفترخانه ازدواج و طلاق به مبلغ ۵۵۰ هزار تومان خواهد بود.
سوال۳: در صورتی که خارج از کشور باشیم، چگونه میتوان برای انجام مراحل طلاق توافقی اقدام کرد؟
جواب: برای انجام این کار میتوانید به سفارت یا حافظ منافع ایران در کشور مربوطه مراجعه کرده و وکالت خود را به وکیل مورد نظر خود در ایران در خصوص طلاق توافقی تنظیم و ارسال کنید. جهت هماهنگی در خصوص متن وکالتنامه بهتر است از قبل با یک وکیل مشورت کنید.
در طلاق توافقی شرایط خاصی وجود ندارد و تنها در صورتی که زوجین با توجه به شرایط خود به این نتیجه برسند که توانایی ادامه زندگی با یکدیگر را ندارند می توانند برای اجرای طلاق اقدام نمایند. تنها در قانون جدید، شرط انجام مشاوره پیش از طلاق توافقی و وجود حتمی حکم دادگاه برای جاری ساختن صیغه طلاق توافقی در دفاتر ازدواج و طلاق ضرورت پیدا نموده است.
در طلاق توافقی نیز مانند طلاق عادی زوجین می توانند اقدام به اخذ وکیل کنند. در صورت استفاده از وکیل، انجام طلاق بین ۷ تا ۱۰ روز کاری به طول خواهد انجامید. همچنین در این صورت نیازی نیست که زوجین در دادگاه حضور داشته باشند و حتی در جلسات مشاوره طلاق توافقی دادگاه خانواده نیز، وکیل می تواند به جای هر یک از طرفین شرکت نماید.
در واقع وکیل، در تمام مراحل از مشاوره تا اجرای صیغه طلاق می تواند به جای زن و مرد حضور داشته باشد. یک نفر نمی تواند هم زمان وکیل زوج و زوجه باشد.
در دوران عقد و قبل از اینکه رابطه زناشویی و جنسی بین طرفین رخ دهد نیز امکان طلاق توافقی وجود دارد. شرایط و مراحل آن هیچ تفاوتی با بعد از عقد ندارد. فقط باید عنوان نمود که در صورتی که طرفین قبل از رابطه جنسی اقدام به طلاق نمایند می توانند به ثبت احوال مراجعه نموده و نام همسر خود را از شناسنامه پاک کنند.
قبل از تصویب قانون جدید، طلاق توافقی ظرف یک هفته قابل انجام بود. هنوز هم بعضی از شعب دادگاه این نوع دادخواست ها و دعاوی را در همین مدت زمان انجام می دهند. اما بعضی از شعب به دلیل ارسال پرونده به مرکز مشاوره این روند را کمی طولانی تر نموده اند.
هزینه طلاق توافقی
دادخواست طلاق توافقی نیز مانند هر دادخواست دیگری در دادگاه هزینه دادرسی دارد. این هزینه دادرسی در دادگاه حدود ۱۴۰ تا ۱۵۰ هزار تومان است. همچنین همانطور که ذکر شد نامه مشاوره برای صدور حکم طلاق توافقی الزامی است. قیمت انجام مشاوره طلاق توافقی، در شهر تهران مبلغی در حدود ۷۰-۸۰ هزار تومان است. به علاوه برای ثبت طلاق در دفترخانه نیز تعرفه کلی ۱۹۰ هزار تومانی وجود دارد. اما در حال حاضر دفاتر ثبت ازدواج و طلاق در شهر تهران با مبالغ کمتر از ۲۵۰ هزار تومان حاضر به ثبت طلاق نمی شوند. در کنار این مبالغ، در صورتی که هر یک از زوجین قصد اخذ وکیل داشته باشند، دستمزد وکیل نیز به هزینه های فوق افزوده میشود.
برای اخذ طلاق به شکل توافقی هزینه طرح دعوا و دادخواست و هزینه دفاتر خدمات الکترونیک قضایی در سال ۹۶ تقریبا ۱۲۰ هزار تومان می باشد.
هزینه ثبت در دفاتر اسناد نیز هزینه دیگری است که بر عهده زوجین است. علاوه بر این اگر طرفین بخواهند از وکلای دادگستری استفاده کنند هزینه حق الوکاله نیز به هزینه های فوق اضافه می گردد.
مالکیت وسایلی که زن به خانه شوهر میآورد در اختیار زن است و مرد تنها به عنوان یک امین، میتواند از این وسایل استفاده کند. وقتی میگوییم که مالکیت جهیزیه برای زن است، بدین معناست که زوجه در هرزمانی میتواند آن را مطالبه کرده و هر اقدام مالکانهای را نسبت به اموال خویش انجام دهد، مثلا آنها را به فروش رساند، هدیه دهد، تخریب یا مفقود نماید و یا استرداد جهیزیه را بخواهد. اما در طلاق توافقی، زن میتواند بر حسب توافق همه وسایل را پس بگیرد یا تمامی آن ها و یا بخشی از آن ها را در خانه مرد باقی بگذارد.
اگر فرزند یا فرزندانی در ازدواج وجود داشته باشند لازم است در مورد حضانت آنان تصمیماتی روشن اتخاذ شود. اینکه کدام یک از والدین حضانت فرزندان را به عهده دارند باید حتما در شرایط طلاق قید شود. حتی اگر قرار است فرزندان به صورت مشترک و با همکاری والدین نگهداری شوند باید یکی از والدین به عنوان صاحب حضانت شناسایی شود. همچنین اگر نفقه ای برای نگهداری فرزند در نظر گرفته شده است باید در شرایط طلاق قید شود.
هنگامیکه پدر و مادر از یکدیگر به صورت غیر توافقی جدا میشوند، حضانت کودک (چه پسر چه دختر) تا سن هفتسالگی بر عهدهی مادر است؛ اما بعد از آن بر عهدهی پدر است. این موضوع تا سن بلوغ (۹ سال در دختران و ۱۵ سال در پسران) ادامه دارد و پس از آن پسر یا دختر خود تصمیم میگیرند که با پدر یا مادر خود زندگی کنند.
در طلاق توافقی زن و مرد میتوانند حضانت فرزندان را با توافق بین خود به یکدیگر واگذار کنند. به این معنی که مثلا زن می توان حضانت دختر ۸ ساله را در قبال طلاق توافقی دریافت کند یا اینکه مرد حضانت پسران ۱۲ و ۱۴ ساله خود را به زن واگذار کند و به طلاق توافقی رضایت دهد.
مرد ایرانی موظف است نفقهی فرزندان خود را نیز پرداخت نماید و در صورت عدم پرداخت با وجود استطاعت مالی ممکن است به مجازات حبس محکوم گردد. اما غالبا در زمان طلاق توافقی نفقه بر عهده فردی قرار می گیرد که از فرزند نگهداری میکند. البته پرداخت نفقه وظیفه پدر است و این وظیفه را نمی تواند از دوش خود بردارد، هرچند در عمل گاهی حضانت و نفقه با هم به یکی از والدین واگذار می شود و مثلا مادر در خصوص نفقه فرزند ادعایی نمی کند.
ملاقات با فرزند یا فرزندان
در کنار حق حضانت فرزند که یک حق قانونی برای پدر و مادر است حق ملاقات از طفلی که حضانت او بر عهدهی دیگری است نیز در قانون تعیینشده است. بنا بر این در طلاق توافقی زن و مرد در خصوص ساعات و روزهای ملاقات توافق می کنند. روز ملاقات می تواند وسط هفته مثلا روزهای دوشنبه و یا آخر هفته مثلا روزهای جمعه با توافق طرفین تعیین شود.
روشن است که بعد از طلاق، زن نمی تواند به طور قانونی هیچ گونه تقاضای مهریه از مرد داشته باشد، و به طور کامل شرایط دریافت هرگونه نفقه از او برداشته می شود. در طلاق توافقی در مورد نفقه هایی که در زمان ازدواج به عهده مرده بوده است حتما به طور روشن باید تعیین تکلیف شود.
زن می تواند قید کند همه نفقه ها را به مرد بخشیده است یا می تواند آنها را مطالبه کند. در هر حال دریافت بخشی از نفقه ها یا همه آن یا گذشت از آن باید به توافق نهایی میان زوجین رسیده باشد و به طور کامل در شرایط طلاق درج شود. اگر زوجین در مورد دریافت و پرداخت نفقه ای بعد از طلاق به توافق رسیده باشند قانونی برای ممنوعیت در این زمینه وجود ندارد اما این امر مرسوم و معمول نیست. با این حال باید در توافق نامه تکلیف نفقه ی زمان ازدواج روشن شود. در غیر این صورت حکم طلاق صادر نخواهد شد.
اجرتالمثل در واقع بخشی از شروط مالی ضمن عقد در مورد کارهای زوجه در امر خانهداری و نیز بخشی از اجرتالمسمی است. اجرتالمثل فقط به زنی تعلق میگیرد که در انجام کارهای منزل قصد تبرع (رایگان انجام دادن) نداشته باشد و زوجه فقط نسبت به کارهایی میتواند ادعای اجرتالمثل نماید که به دستور زوج انجام شود. معمولا اجرتالمثل بر اساس اینکه زوجین چند فرزند دارند، آیا زن به فرزند خود شیر داده است، وضعیت اشتغال زن و مدرک تحصیلی وی با توافق طرفین یا نظر کارشناس تعیین میگردد.
در طلاق توافقی پرداخت اجرت المثل می تواند به صورت توافقی باشد اما مطالبه آن در این نوع طلاق از جانب زن معمولا اتفاق نمی افتد. اجرت المثل غالبا فقط در مواردی تعیین میگردد که درخواست دهنده طلاق مرد باشد. بنابراین در طلاق توافقی محلی از اعراب ندارد و چنانچه در توافق نامه درج نشده باشد قاضی می تواند رای را صادر کند. به عباریت جز شروط لازم طلاق توافقی نیست.
در بعضی از ازدواج ها سیاهه ای برای جهیزیه نوشته شده و به صورت مکتوب موجود است و در بعضی نه. در هر حال ممکن است دو نفر در مورد کل جهیزیه حتی اموالی که پس از ورود جهیزیه به منزل خریداری شده است توافقی کرده باشند. یا حتی بخشی از اموال خانه را با هم تقسیم کرده باشند. در هر حال در طلاق توافقی باید موضوع جهیزیه روشن باشد و در شرایط توافق قید شود. در غیر این صورت قاضی حکم طلاق را صادر نخواهد کرد.
به طور مثال زوجه باید قید کند کل جهیزیه را دریافت کرده است یا نحوه دریافت و تحویل و تحول جهیزیه مشخص شود. یا حتی در صورتیکه زوجه مایل به دریافت جهیزیه نیست باید در شروط طلاق نوشته شود که زوجه نمی خواهد جهیزیه اش را دریافت کند. در مواردی که در توافق نامه طلاق قید شود جهزیه در روز معینی تحویل می شود تا تحقق این موضوع حکم نهایی صادر نخواهد شد.
در ادامه به طور خلاصه ۷نکته مهم درباره پرداخت و دریافت مهریه در طلاق توافقی آمده است:
۱) مهریه توافقی اولیه است که در زمان عقد تعیین شده است. بنابراین در طلاق های غیر توافقی بر ذمه مرد یا زوج است. با این وجود در طلاق توافقی مهریه می تواند مشمول شروط طلاق و توافق های طلاق باشد.
۲) در طلاق توافقی زن می تواند کل مهریه یا بخشی از آن را بذل کند یا بخواهد. در صورتی که کل یا بخشی از مهریه را بخواهد باید روی آن توافق شده باشد.
۳) اگر مرد با پرداخت مهریه به زن موافق باشد به عنوان یکی از شرایط طلاق توافقی مشخص می شود.
۴) نحوه پرداخت مهریه نیز مانند میزان آن تابع توافق زن و مرد است.
۵) ممکن است مرد بخواهد کل مهریه یا بخشی از مهریه را که توافق شده است یک جا پرداخت کند یا شرایط پرداخت بر اثر توافق در چند بخش تنظیم شود. در هر صورت باید برای عملی شدن خواسته اش این شرایط در توافق نامه طلاق لحاظ شده باشد.
۶) اگر طلاق جاری شود مرد مکلف است به کلیه شرایطی که در شرایط طلاق تعهد کرده است (از جمله تعهد پرداخت مهریه) پایبند باشد.
۷) اگر توافقی در زمینه مهریه حاصل نشده باشد نمی توان به صورت توافقی برای طلاق مراجعه کرد. بنابراین توافق بر سر مهریه شرط لازم برای جاری ساختن طلاق توافقی است.
در صورتی که دادگاه تشخیص به لزوم اجرای طلاق توافقی بین زوجین داد، طرفین یا وکیل آنها باید مدارک زیر را در دادگاه حاضر کنند:
۱. سند ازدواج (عقدنامه)
۲. مدرک شناسایی هر یک از زوجین شامل کارت ملی یا شناسنامه
۳. در صورت اخذ وکیل، وکالت نامه محضری طلاق ضروری می باشد( الزامی نیست، فقط در صورت اعطای وکالت در طلاق ).
۴. توافق نامه طرفین مبنی بر پرداخت یا بذل مهریه، نفقه ، تعیین تکلیف حضانت فرزند مشترک و…
۵. گواهی نامه عدم بارداری زن
۶. نظریه واحد مشاوره خانواده در دادگاه
به موجب ماده ۴ قانون حمایت از خانواده مصوب ۱۳۹۱/۱۲/۱ رسیدگی به امور و دعاوی زیر در صلاحیت دادگاه خانواده است:
نامزدی و خسارات ناشی از برهم زدن آن، نکاح دائـم، موقت و اذن در نکاح، شروط ضمن عقد نکاح، ازدواج مجدد، جهـیزیه، مهریه، نفقه زوجه و اجرتالمثل ایام زوجیت، تمکین و نشوز، طلاق، رجوع، فسخ و انفساخ نکاح، بذل مدت و انقضای آن، حضانت و ملاقات طفل، نسب، رشد، حجر و رفع آن، ولایت قهری، قیمومت، امور مربوط به ناظر و امین اموال محجوران و وصایت در امور مربوط به آنان، نفقه اقارب، امور راجع به غایب مفقودالاثر، سرپرستی کودکان بیسرپرست، اهدای جنین، تغییر جنسیت،
با توجه به قانون جدید حمایت از خانواده و با در نظر گرفتن رویه قضائی، مراحل انجام طلاق توافقی را می توان به شرح ذیل تشریح کرد:
۱) زوج و زوجه یا وکیل آنها به همراه شناسنامه و کارت ملی و عقد نامه و کارت عابر بانک به دفاتر خدمات الکترونیک قضائی مراجعه و فرم دادخواست بوسیله دفاتر مربوطه تکمیل و مدارک لازم اسکن و پس از تایید موارد مرقوم در فرم دادخواست، امضاء الکترونیک زوجین یا وکلاء آنها اخذ و بعد از پرداخت هزینه دادرسی و هزینه های مربوط به دفاتر، برای مجتمع قضائی مربوطه ارسال می گردد .
۲) پس از گذشت چند روز پیامک ارجاع پرونده به یکی از شعب دادگاه خانواده ، برای زوجین یا وکلاء آنها ارسال می گردد .
۳) متعاقباً طرفین با در دست داشتن مدارک ذکر شده به شعبه مربوطه مراجعه و پس از اعلام حضور و تکمیل مدارک، با راهنمائی مدیر دفتر و پس از پرداخت هزینه مشاوره، به واحد مشاوره مستقر در مجتمع قضایی و عنداللزوم واحد داوری و در صورت رویه شعبه یا مجتمع قضایی پس از اخذ نامه معرفی به آزمایشگاه و متعاقباً پرداخت هزینه آزمایش، به واحدهای مذکور مراجعه می نمایند .
لازم به ذکر است با توجه به ماده ۲۷ قانون حمایت از خانواده جدید در طلاق توافقی نیازی به مراجعه به داوری نمی باشد ولی در برخی مجتمع های قضائی انجام داوری الزامی بوده و داوری و مشاوره هر دو انجام می پذیرد.
داوران باید دارای شرایط ذیل باشند
(۱) مسلمان (۲) آشنائی نسبی به مسائل شرعی، خانوادگی و اجتماعی(۳) حداقل چهل سال تمام (۴) متاهل (۵) معتمد (۶) عدم اشتهار به فسق و فساد.
گواهی عدم امکان سازش و عدم بارداری در طلاق توافقی
در برخی از مجتمع های قضائی و شعبات دادگاه خانواده، گواهی عدم امکان سازش با اقرار زوجه یا وکیل وی مبنی بر عدم بارداری صادر می گردد، در اینصورت زوجه در مراجعه به دفتر طلاق جهت اجرای صیغه طلاق موظف به انجام آزمایش و ارائه گواهی عدم بارداری می باشد.
زوجه حتماً به همراه یک قطعه عکس سه در چهار به دادگاه و آزمایشگاه مراجعه نماید که عندالزوم عکس را به شعبه و آزمایشگاه تقدیم نماید.
در مواردی که زوجه یائسه باشد ارائه گواهی عدم بارداری لزومی نداشته و مورد نیاز نمی باشد.
۴) مشاور خانواده (عنداللزوم داور) با طرفین مذاکره و دلایل و علت عدم تفاهم را پرس و جو و بررسی نموده و در ابتدا سعی در مصالحه و سازش می نمایند. در صورت اصرار زوجین به طلاق و موثر واقع نشدن اصلاح ذات البین و ارشاد و راهنمایی های افراد مذکور، با ذکر دلایل نسبت به مصلحت یا عدم مصلحت زوجین در خصوص تفریق و جدایی، اظهار نظر می گردد و فرم توافقنامه ( شامل توافق و تعیین تکلیف در خصوص مهریه، نفقه زوجه، اجرت المثل، جهیزیه، حضانت فرزند، نحوه و میزان ملاقات با فرزند، هزینه حضانت و نگهداری و نفقه فرزند و میزان و نحوه پرداخت آن و سایر حقوق مالی و غیر مالی ) توسط واحد مربوطه تکمیل و به امضاء مشاور خانواده و یا داور و طرفین رسیده و سپس به زوجین یا وکلاء آنها تحویل می گردد.
نکته : جهت رجعی نشدن طلاق الزاماً باید قسمتی از مهریه یا اموال زوجه به زوج بذل گردد و زوج قبول ما بذل نماید .
۵) در مواردی که گواهی عدم بارداری می بایست به دادگاه ارائه گردد زوجه پس از مراجعه به آزمایشگاه و با در دست داشتن گواهی عدم بارداری به همراه زوج (یا وکلاء طرفین پس از اخذ گواهی عدم بارداری از زوجه) به شعبه مراجعه و سپس دفتر شعبه اقدام به تعیین نوبت جهت حضور در جلسه دادگاه می نماید . ( جلسه رسیدگی ممکن است در همان روز یا روز دیگر تعیین گردد )
نکته : در صورت یائسه بودن زوجه نیازی به اخذ گواهی عدم بارداری نبوده و در صورت غیر مدخوله بودن، زوجه پس از اخذ معرفی نامه از دفتر شعبه به اداره پزشکی قانونی مراجعه و پس از انجام آزمایش، نامه تائید دوشیزگی را از آن اداره دریافت و به دفتر شعبه دادگاه مربوطه تسلیم می نماید. توجه گردد اگر زوجین میخواهند که نام یکدیدگر را از شناسنامه خویش حذف نمایند، رای دادگاه الزاماً باید مستند به نامه پزشکی قانونی مبنی بر بکارت و غیرمدخوله بودن زوجه باشد که در این صورت نوع طلاق از خلع به بائن غیر مدخوله تغییر می نماید. متاسفانه برخی از زوجین به جهت عدم اطلاع از این امر، علیرغم دوشیزه بودن زوجه اقدام به اخذ گواهی عدم بارداری می نمایند و توانایی حذف نام همسر خویش از شناسنامه را از دست می دهند.
۶) پس از حضور در جلسه رسیدگی دادگاه با احراز علقه زوجیت و با عنایت به محتویات پرونده و با توجه به نظریه کارشناس (مشاور) و به شرح توافقات طرفین ، اقدام به صدور رای (گواهی عدم امکان سازش) می نماید.
نکته : مدت اعتبار گواهی عدم امکان سازش برای تسلیم به دفتر رسمی ازدواج و طلاق سه ماه پس از تاریخ ابلاغ رأی قطعی یا قطعی شدن رأی است. چنانچه گواهی مذکور ظرف این مهلت تسلیم نشود یا طرفی که آن را به دفترخانه رسمی طلاق تسلیم کرده است ظرف سه ماه از تاریخ تسلیم در دفترخانه حاضر نشود یا مدارک لازم را ارائه نکند، گواهی صادرشده از درجه اعتبار ساقط است.
۷) در گواهی عدم امکان سازش صادره نوع طلاق مشخص و در صورت رجعی نبودن طلاق، پس از ابلاغ رای به طرفین و اسقاط حق تجدیدنظرخواهی و فرجام خواهی و گواهی قطعیت دادنامه توسط شعبه، زوجین یا وکلا آنها به دفتر طلاق مراجعه می نمایند.
اجرای صیغه طلاق
۸) دفتر طلاق پس از مطالعه و احراز قطعیت دادنامه، با رعایت جهات شرعی به وکالت از زوج و در حضور شهود صیغه طلاق را جاری و هزینه ثبت و اجرای صیغه طلاق پرداخت می گردد و مراتب در شناسنامه طرفین قید و سند طلاق صادر می گردد.
نکته : جهات شرعی در خصوص مرد عبارتند از اهلیت، سلامت عقل و اختیار و قصد و این جهات در خصوص زن عبارت است از اینکه زوجه در طهر غیر مواقعه به سر برد یعنی در دوره پاکیزگی باشد که در آن دوره ، نزدیکی بین زوج و زوجه صورت نگرفته باشد. جهات عمومی شرعی طلاق نیز عبارت است از حضور و شهادت دو مرد عاقل بالغ و …
نکته : با توجه به ماده ۳۵ قانون حمایت خانواده ، هرگاه زوج در مهلت مقرر به دفتر رسمی ازدواج و طلاق مراجعه و گواهی عدم امکان سازش را تسلیم کند، درصورتی که زوجه ظرف یک هفته در دفترخانه حاضر نشود سردفتر به زوجین اخطار می کند برای اجرای صیغه طلاق و ثبت آن در دفترخانه حاضر شوند. درصورت عدم حضور زوجه صیغه طلاق جاری و پس از ثبت به وسیله دفترخانه مراتب به اطلاع زوجه میرسد.
فاصله بین ابلاغ اخطاریه و جلسه اجرای صیغه در این ماده و ماده (۳۴) این قانون نباید از یک هفته کمتر باشد. در مواردی که زوج یا زوجه مجهول المکان باشند، دعوت از شخص مجهول المکان از طریق نشر آگهی در جراید کثیر الانتشار یا هزینه درخواست کننده به وسیله دفترخانه به عمل می آید.
از ظاهر ماده چنین بر می آید که عدم حضور زوجه در دفتر طلاق اجرای صیغه طلاق را منتفی نمی سازد و اجرای صیغه طلاق و استفاده از گواهی عدم امکان سازش برای زوج ، بدون حضور زوجه (پس از انجام تشریفات قانونی) امکانپذیر می باشد . ولی بدون حضور زوج اجرای صیغه طلاق منتفی می گردد و گواهی عدم امکان سازش قابلیت اجرا ندارد .
نکته : نظر به ماده ۳۶ قانون حمایت از خانواده هرگاه گواهی عدم امکان سازش بنا بر توافق زوجین صادر شده باشد، درصورتی که زوجه بنا بر اعلام دادگاه صادرکننده رأی و یا به موجب سند رسمی در اجرای صیغه طلاق وکالت بلاعزل داشته باشد، عدم حضور زوج، مانع اجرای صیغه طلاق و ثبت آن نیست.
نکته : با توجه به ماده ۳۸ قانون فوق الذکر در طلاق رجعی، صیغه طلاق مطابق مقررات مربوط جاری و مراتب صورتجلسه می شود ولی ثبت طلاق منوط به ارائه گواهی کتبی حداقل دو شاهد مبنی بر سکونت زوجه مطلّقه در منزل مشترک تا پایان عده است، مگر این که زن رضایت به ثبت داشته باشد. در صورت تحقق رجوع، صورتجلسه طلاق ابطال و درصورت عدم رجوع صورتجلسه تکمیل و طلاق ثبت می شود. صورتجلسه تکمیل شده به امضای سردفتر، زوجین یا نمایندگان آنان و دو شاهد طلاق می رسد. در صورت درخواست زوجه، گواهی اجرای صیغه طلاق و عدم رجوع زوج به وی اعطاء می شود. در هر حال درصورت انقضای مدت عده و عدم احراز رجوع، طلاق ثبت میشود.
نکته : زوجین می توانند جهت انجام تمامی مراحل و تشریفات طلاق توافقی به یکدیگر و یا شخص ثالث وکالت اعطا نمایند .