مراحل قانونی استرداد جهیزیه به چه صورت است ؟
تهیه ملزومات مورد نیاز زندگی چه در آغاز زندگی مشترک و چه در ادامه آن، از جانب قانون به عهده مرد گذارده شده است. در واقع تهیه آن چه برای زندگی لازم است در زمره نفقه قرار می‌گیرد که به صورت یک طرفه و از سمت مرد ارائه می‌شود. پس واضح است که اگر بخواهیم با توجه به قانون به مسئله جهیزیه بپردازیم، تهیه آن را از مسئولیت های شوهر می‌دانیم. اما مطابق عرف ما در ایران، جهیزیه توسط زن و خانواده او مهیا شده و به خانه مشترک زن و مرد برده می‌شود که نشان دهنده حسن نیت ایشان برای زندگی مشترک است. متاسفانه وقتی که زوجین به مرحله ی طلاق و جدایی می رسند، با مسئله استرداد جهیزیه مواجه می‌شوند. آیا می‌توان استرداد جهیزیه را انجام داد؟ شرایط قانونی برای آن چیست و آیا لیست سیاهه کفایت می‌کند؟ این مطلب ضمن معرفی بهترین وکیل تهران، به شرح این موضوعات خواهد پرداخت.
استرداد جهیزیه با سیاهه
یک وکیل طلاق می داند که جهیزیه را به دو طریق می توان مسترد کرد که یکی از آنها ارائه سیاهه و دیگری شهادت شهود است. سیاهه یا همان لیست لوازم جهیزیه، فهرستی است که زن بدون در دست داشتن آن نمیتواند جهیزیه خود را به سادگی مسترد کند. پس از آنکه زن برای تهیه دادخواست استرداد جهیزیه به یک وکیل خانواده رجوع کرد، وکیل از او سیاهه جهیزیه را دریافت می‌کند تا به عنوان مدرک و اماره همراه با دادخواست به مرجع صالح رسیدگی کننده ارسال نماید. این سیاهه اگر فاقد امضای زوج ( شوهر) باشد، اعتباری نداشته و اثبات مالکیت زن بر جهیزیه را دشوار می نماید. همچنین به علت اقدام افراد به فاکتور سازی، صرف ارائه سیاهه برای استرداد، کفایت نمیکند و مسائل دیگری نیز بر علم قاضی و حکم صادره نهایی وی تاثیر گذاز است.
افراد می‌توانند برای این دادخواست خود شخصا به دفاتر خدمات قضایی مراجعه کرده و دادخواست را ارسال نمایند. اما دریافت نتیجه مطلوب و سریعتر، مستلزم حضور یک وکیل حرفه ای است . این افراد متخصص می‌دانند که باید در سیاهه تمام وسایل همراه با جزئیات ذکر شوند. برای مثال نوع و مدل یخچال، متراژ قالیچه و امثال این موضوعات. اگر فردی در پروسه طلاق خود از وجود یک وکیل مهریه بهره مند است، می‌تواند ارائه این دادخواست را نیز به وی محول نماید. تفاوتی نمیکند که علت، طلاق به درخواست زوجه بوده یا به دلیل فسخ نکاح اتفاق افتاده است.
در صورت عدم وجود لیست سیاهه تکلیف چه می شود؟
همانطور که در قسمت قبل گفته شد، استرداد لوازمات در زمان طلاق با وجود سیاهه ای که به امضای زوج رسیده است بسیار کار آسان تری است. امضای مرد به منزله پذیرش مالکیت زن نسبت به اقلام یاد شده است و سیاهه را به یک سند عادی برای استرداد تبدیل می‌کند. اما اگر لیست سیاهه وجود نداشته باشد یا مرد آن را امضا نکند چه؟
اگر سیاهه ای وجود نداشته باشد، گم شده باشد یا مرد لیست را امضا نکند، استرداد لوازم یا توسط اقرار مرد یا توسط شهادت شهودی که شرایط قانونی شهادت دادن را دارا باشند داده خواهد شد. اگر هیچ کدام یک از این شرایط وجود نداشته باشد، دادگاه بنا به مصلحتی که خود می‌داند شروع به تقسیم اموال می‌کند. یعنی اموالی را که عادتا بیشتر مورد استفاده آقایان است را به زوج و لوازمی را که مصارف زنانه دارند به زوجه می‌دهد.
در این می‌ان حالتی وجود دارد که زوج و زوجه در مورد تقسیم اموال به توافق رسیده باشند. در طلاق توافقی، طرفین برای تسریع روند طلاق تکلیف مسائلی همچون مهریه، حضانت اطفال و جهیزیه را پیش تر تعیین نموده اند و توافقات کتبی خود را ضمن دادخواست کتبی به دادگاه ارائه می‌دهند.لازم به ذکر است این روند در طلاق غیابی صدق نمی کند و پیچیدگی های مربوط به خود را دارد.
آیا قبل از طلاق می توان جهیزیه خود را بگیرم؟
آنچه متعارف است آن است که دادخواست استرداد جهیزیه، پس از بروز اختلاف بین طرفین، با سایر مسائل برای تعیین تکلیف به دادگاه فرستاده شود. همانطور که گفتیم، زن هیچگونه مسئولیتی برای تهیه لوازم زندگی ندارد و اگر وسایلی را تهیه می‌نماید، در مالکیت وی باقی خواهد ماند و مرد تنها حق استفاده از آن را دارد. پس، زن می‌تواند هرگونه اقدامی را که خواست نسبت به وسایلش قبل از طلاق انجام دهد. فراموش نشود که ارائه فاکتور خرید یا سیاهه همراه با دادخواست همچنان لازم است.
مدارک مورد نیاز برای تنظیم دادخواست استرداد جهیزیه
به طور کلی شرایطی برای ارائه تمامی دادخواست ها لازم است. مثلا وارد کردن نام و نام خانوادگی دقیق خواهان و خوانده در دادخواست. اما همانطور که گفته شد، این دادخواست یک سری مدارک مخصوص به خود را لازم دارد .مدارک مورد دادخواست استرداد جهیزیه عبارتند از:
سند ازدواج
لیست جهیزیه یا سیاهه
شهادت شهود در صورت نبودن لیست جهیزیه
شرایط عمومی دعوی استرداد جهیزیه
هر دعوایی، دارای یک سری شرایط عمومی و مشترک با سایر دعاوی حقوقی است که رعایت آنها الزامی میباشد. شرایط عمومی دعوی استرداد جهزیه عبارتند از:
• مشخصات خواهان(زوجه) اعم از نام و نام خانوادگی، نام پدر، محل سکونت، شغل
• مشخصات خوانده(زوج) از قبیل نام و نام خانوادگی، نام پدر، محل سکونت، شغل
• تعیین نوع خواسته و ارزش آن
• تعهدات قابل مطالبه زوجه از جانب زوج
• تعهدات قابل استناد در دعوی
• شرح ضمائم ضروری دادخواست از جمله برگه لیست جهیزیه، شهادت شهود
• امضا و اثر انگشت خواهان(زوجه)
شرایط اختصاصی استرداد جهیزیه
شرایط اختصاصی این دادخواست عبارتند از:
• سند ازدواج یا کپی برابر با اصل آن
• شناسنامه و کارت ملی
• لیست جهیزیه
• اگر سیاهه موجود نباشد، شهادت شهود
• دو نسخه از شرح دادخواست
• پیوست اظهارنامه، در صورت عدم پاسخ و توجه زوج
• پیوست مدارک دادخواست دهنده و مشخصات وی، در صورت تنظیم دادخواست از جانب فردی غیر از شخص خود خواهان(وکیل یا قیم)
نحوه ی طرح دعوای استرداد جهیزیه
مراحل طرح این دعوا عبارت است از:
الف) ارسال اظهارنامه رسمی استرداد جهیزیه توسط زوجه به زوج: این کار برای ثبت رسمی اقدامات در قوه قضاییه میباشد. در این مرحله قصد بر استرداد لوازم بدون آغاز دعوا اما با مکتوب شدن اظهارنامه است.
ب) اخذ وکیل: در این مرحله، ممکن است برای تقسیم وسایل توافقی حاصل نشده باشد و زن بخواهد حین ارائه طلاق به درخواست زوجه، دادخواست استرداد جهیزیه را نیز بدهد. در این مرحله حتی زن می‌تواند در صورت نیاز به یک در صورت نیاز به یک وکیل خیانت درامانت نیز رجوع کند.
ج) طرح دادخواست استرداد جهیزیه توسط زوجه از زوج(تنها اقلام باقی مانده از جهیزیه قابل استرداد هستند.) که این اقدام در صورت اخذ وکیل توسط ایشان انجام می‌گردد.
د) پیوست مدارک اثبات کننده جهیزیه از قبیل سیاهه یا فاکتور خرید به دادخواست
ر) طرح دادخواست تامین(جهت اطمینان زوجه از امنیت اقلام جهیزیه از بابت تضییع و تفریط)
ز) ابلاغ دادخواست تامین به زوج
ژ) اجرای دادخواست تامین
دادخواست استرداد جهیزیه
نمونه دادخواست ذیل می‌تواند برای ارسال دادخواست به شکل مستقلا و بدون وکیل مورد استفاده قرار گیرد.
ریاست محترم مجتمع قضایی خانواده سلامّ‌علیکم؛ احتراما” اینجانب وکیل خواهان، نکات ذیل را به استحضار می‌رساند:
اولا”؛ با عنایت به اینکه مستند به تصویر مصدق عقدنامه رسمی پیوستی رابطه زوجیت فی مابین موکل و خوانده محترم محرز و مسلم است.
ثانیا”؛ با توجه به اینکه مستند به سیاهه جهیزیه ممضی به امضاء خوانده، موکله اینجانب، مالک اقلام مندرج در مدرک حاضر میباشد و در حال حاضر، در مقام مطالبه عین جهیزیه فوق‌الذکر میباشد.
ثالثا”؛ با لحاظ اینکه خواسته در منزل خوانده، در معرض تضییع و تفریط است و وفق بند «ب» ماده 108 قانون آئین‌دادرسی دادگاههای عمومی و انقلاب در امور مدنی، در مواردی که خواسته در معرض تضییع و تفریط است، صدور تأمین خواسته، منوط و موکول به تودیع خسارت احتمالی نمی‌باشد.
رابعا”؛ با ملاحظه اینکه موکله، خوف از نقل و انتقال اقلام مندرج در سیاهه فوق‌الذکر، توسط خوانده محترم را دارد.
لذا موارد ذیل مورد استدعاست:
1ـ بدوا” صدور قرار تامین عین خواسته (جهیزیه بر اساس سیاهه ممضی به امضاء خوانده)، وفق بند «ب» ماده 108 قانون اخیرالذکر و ایضا” بدلیل در معرض تضییع و تفریط بودن عین خواسته و خوف از نقل و انتقال اقلام جهیزیه توسط خوانده، وفق ماده 117 قانون فوق‌الذکر، اجرای قرار صادره، قبل از ابلاغ به خوانده محترم.
2ـ در ماهیت دعوی، صدور حکم مبنی بر الزام خوانده به استرداد جهیزیه فوق‌الذکر.
3ـ همچنین الزام خوانده به پرداخت هزینه دادرسی و حق‌الوکاله وکیل دادگستری، وفق مادتین 515 و519 قانون آیین دادرسی دادگاههای عمومی و انقلاب در امور مدنی و قاعده تسبیب.
بردن جهیزیه بدون اجازه شوهر
زن نسبت به تمام اموال خود مالکیت تام داشته و آنچه که به عنوان جهیزیه به خانه ی مشترک خود و زوج می‌برد، تنها مورد استفاده مرد قرار می‌گیرد. پس زن برای بردن جهیزیه ای که خود خریداری نموده نیازی به اجازه شوهر ندارد.
تعقیب شوهر(مرد) به جرم خیانت در امانت
آنچه که برای تحقق این جرم کیفری لازم است، وجود رکن مادی و در واقع فعل آن است. یعنی در این جرم باید یکی از زوج یا زوجه، وسایل را پیش دیگری به امانت گذاشته باشد و دیگری از آن استفاده یا آن را تلف نماید. در این صورت می‌توان گفت که فرد خاطی مرتکب تحقق جرم خیانت در امانت شده است.
در می‌ان زوجین، نیازی نیست که این امانت بودن صراحتا تصریح گردد، همین که فرد در نگهداری از مالی که به او سپرده شده است تعدی یا تفریط نماید، جرم محقق شده است.
اما جهیزیه در ایام ازدواج اغلب در اختیار زوجه است و مورد استفاده هر دوی زوجین قرار می گیرد. بنابراین به هیچ وجه نمی توان شوهر را امانتدار جهیزیه دانست. اما اگر زوج نسبت به اقلام جهیزیه که فقط اجازه استفاده کردن از آنها را از سوی زن خود دارد، تعدی یا تفریط کند مثلا بدون اینکه اختیار نقل و انتقال آنها را داشته باشد ، آنها را به فروش برساند یا آنها را تلف نماید، در صورتی که تمامی ارکان جرم محقق شده باشد ، می توان زوج را تحت عنوان خیانت در امانت تعقیب کیفری نمود.
نمونه رای جهت استرداد جهیزیه
در ادامه به نمونه رای استرداد جهیزیه می پردازیم تا رویکرد دادگستری نسبت به این دادخواست را مشاهده کنیم.
در خصوص دادخواست خانم م.ن فرزند م.ب به طرفیت آقای ر.ع به خواسته صدور حکم بر الزام خوانده به استرداد جهیزیه به شرح لیست پیوستی با توجه به متن دادخواست تقدیمی و ضمایم و ملاحظه سند نکاحیه شماره ترتیب 14323 دفتر ازدواج شماره… حوزه شهرری، دادگاه با توجه به محتویات پرونده و استماع اظهارات طرفین، رابطه زوجیت مابین طرفین محرز و مسلم است و ملاحظه صورت جهیزیه پیوستی و با توجه به سایر قرائن و شواهد موجود در پرونده و اثبات ید خوانده به عنوان عاریه بر اموال جهیزیه محرز است و با درخواست خواهان،خوانده باید آن را مسترد نماید،خوانده دلیلی بر استرداد یا بخشش یا برائت ذمه خویش ارائه ننموده است لذا با استصحاب و منع سابق (اشتغال ذمه خوانده)و عدم استرداد جهیزیه محرز است از آنجا که جهیزیه برده شده به منزل خوانده به عنوان عاریه بوده و خوانده صرفا تاخیر در تصرف داشته و با عدول از اجازه تصرف و درخواست صاحب آن،مستعیر باید آن را مسترد نماید.خواسته خواهان ثابت تشخیص و با استناد به مواد 635 و637 و 640 و 641 قانون مدنی و ماده 198 قانون آیین دادرسی مدنی حکم به محکومیت خوانده به استرداد جهیزیه به شرح صورت جهیزیه به انضمام خسارات دادرسی صادر و اعلام می نماید . رای صادره حضوری و ظرف مدت بیست روز پس از ابلاغ قابل تجدیدنظرخواهی در محاکم محترم تجدیدنظر استان تهران می باشد. در خصوص دعوی خواهان به خواسته استرداد جهیزیه طبق لیست سیاهه مقوم به سه می‌لیون وصد هزار تومان با توجه به اینکه سیاهه به امضا زوج رسیده است و دلالت بر وجود جهیزیه به صورت امانی در ید زوج دارد وبا توجه به اینکه خوانده علی رغم استحضار از وقت رسیدگی در جلسه حاضر نشده و دفاعی ننموده لذا شورا دعوای خواهان را محمول بر صحت تلقی حکم به محکومیت خوانده به استرداد جهیزیه طبق لیست سیاهه در حق خواهان صادر می نماید. ضمن آنکه در مورد قسمتی از خواسته خواهان مبنی بر مطالبه طلاجات به علت اینکه طلا جز جهیزیه نمی باشد، حکم به رد دعوی خواهان صادر می گردد. رای در مورد خوانده غیابی و در مورد خواهان از جهت رد دعوی حضوری محسوب می شود.
