سوغات شهر یزد چیست؟ اگر قصد سفر به یزد را دارید و می خواهید سوغات خوردنی یزد را تهیه کنید در اینجا مهمترین شیرینی های سوغات یزد و همچنین سوغات معروف شهر یزد را برایتان بیان خواهیم کرد.
سوغات خوردنی یزد شامل دو دستهی مواد خوراکی و شیرینی های سوغات یزد است. شیرینی های سوغات یزد بسیار معروف و لذیذ هستند. صنایع دستی متنوعی نیز در این استان عرضه میشود که خرید آنها به عنوان یادگاری و سوغات، خالی از لطف نیست. سوغات خوردنی یزد بسیار معروف است و هرکدام برای خود یک برند تجاری محسوب میشوند که گردشگران در بازارهای تاریخی شهر به دنبال تهیه آنها هستند تا بتوانند بهترین یادگاری ممکن را از این شهر را با خود به خانه ببرند. یزد یکی از موفقترین مقاصد گردشگری در ایران است که نظر گردشگران خارجی و داخلی را به خود جلب کرده است و سوغات خوردنی یزد بسیار خوشمزه است. استان یزد را میتوان پایتخت شیرینی های سوغات یزد دانست!
از لهجه شیرین یزدی گرفته تا سوغات خوردنی یزد، همهوهمه از دلایلی هستند که شهر یزد را پایتخت شیرینی های سوغات ایران بنامیم. اگر حواستان نباشد و کمی از خودبیخود شوید، تنوع سوغاتی های خوراکی و شیرین یزدی میتواند برای شما دردسرساز شود و قندخونتان را بالا ببرد یا شما را دچار اضافه وزن شدید کند. در ادامه به سراغ معرفی سوغات خوراکی و خوردنی یزد خواهیم رفت و سپس سوغات صنایع دستی شهر یزد را معرفی میکنیم.
برای خرید سوغات معروف شهر یزد وارد بازار یزد می شویم ، رنگها و بوهای وسوسه انگیز در ابتدای بازار مبهوتت می کند. نمیدانی به کدام سمت بروی به حجره ترمه فروش ها ، حجره پارچه های نخی و زیلو و..، دارایی بافی و یا به دکان های شیرینی فروشی یزدی بروی. از یک طرف رنگهای شاد و پر تلالو دست بافته ها ، از طرف دیگر عطر و بوی هل و زعفران شیرینی های مخصوص یزدی. در جدال میان رنگ و عطر ، رفتن به سمت حجره های پارچه بافی و صنایع دستی و سوغات معروف شهر یزد می رویم. داخل حجره ها مردانی بزرگ پشت دستگاه های سنتی بافت پارچه نشسته اند و جوانانی درکنارشان تحصیل هنر می کنند. با ورود به یکی از حجره ها ، پیرمرد مهربان و با تجربه ای با لهجه دلنشین یزدی ورودمان را خیرمقدم می گوید و برایمان از کارش بی ریا و بی ادعا سخن ها می گوید و تجربیات سالهای خود را در زمانی اندک در اختیارمان می گذارد.
سوغات معروف یزد و توابع از دست بافته هایی که با قیمتهای بسیار مناسب عرضه می کنند ، خریداری کرده به دیگر حجره های صنایع دستی و سپس شیرینی فروشی ها می رویم. اینجا در این شهر همه گشاده رویند و دستی سخاوتمند دارند و به گردشگران احترامی ویژه می گذارند و از او میخواهند طعم یک یکی از سوغات خوردنی یزد را بچشند و بعد اگر دوست داشتند خرید کنند. به راستی مردمانی نیکومنش و بااصالتند که چنین آثار و سوغاتشان به دل می نشیند.
شیرینی های سوغات یزد چیست؟ شیرینی های یزدی بسیار معروفند در استان یزد که به عنوان یکی از نواحی مهم باستانی و تاریخی کشور ایران، از شهرت و آوازهای مثال زدنی در سراسر جهان برخوردار است، همانند سایر استانهای دیگر، شیرینی های سنتی یزد یافت میشود که بیانگر فرهنگ، هنر و اقلیم خاص این منطقهی دیدنی و شگفتانگیز است. از جملهی این شیرینی های سوغات یزد میتوان به باقلوا، لوز ترحیمی، کیک یزدی، کیک تختهای، حاجی بادام، نان برنجیِ، نان پنجرهای (منقا)، نقل یزدی، قطاب، پشمک، آبنبات مغزی، سوهان آردی، سوهان خانی، نان نارگیلی و باقلوا شامی اشاره کرد.
با شنیدن کلمهی قطاب، بیاختیار تصویر شیرینی های سوغات یزد، در ذهنمان نقش خواهد بست. شیرینی سنتی قطاب یزد این خوراکی فوقالعاده لذیذ، پودر قندی که هنگام برداشتن هر تکه از آن، بر انگشتانمان مینشیند و فروبردن انگشت در دهان برای مزهمزه کردن طعم بینظیرش، بسیار لذیذ و دوستداشتنی است. قطاب یکی از مشهورترین و محبوبترین شیرینی های سوغات یزد است که در استان یزد طبخ میشود. این شیرینی در دو نوع سنتی یزدی و عسلی توسط مردم این استان تهیه میشود. قطاب شیرینی سوغات یزد از دو قسمت تشکیل شده که به لایهی خارجی و مغز داخلی شناخته میشود. لایهی خارجی نانی است که در روغن فراوان سرخ میشود و از آرد گندم، شیر، ماست و زردهی تخممرغ تشکیل شده است. زنان هنرمند یزدی، این لایه را پس از سرخ کردن، درون پودر قند میغلطانند. مغز داخلی نیز از مخلوط پودر بادام، پودر قند و هل تهیه میشود. قطاب عسلی نیز تفاوت کوچکی با قطاب یزدی دارد و آن هم مادهای است که به عنوان شیرینکننده مورد استفاده قرار میگیرد. در تهیهی قطاب عسلی به جای پودر قند، از عسل استفاده میکنند. اغلب مردم استان یزد، این خوراکی لذیذ و دلپسند را هنگام عصر و همراه فنجانی چای تازه دم، میل میکنند.
یکی از خوشمزه ترین شیرینی های سوغات یزد شیرینی حاجی بادام یزدی خوشمزه و مقوی است که آن را با استفاده از آرد نخودچی، مغز بادام، پودر قند، زعفران، زرده تخممرغ و جوز تهیه میکنند. این شیرینی یکی از شیرینی های سوغات یزد است که در استانهای مختلف ایران به ویژه در یزد تولید میشود. در تهیهی این شیرینی از موادی چون مغز بادام، پودر قند، روغن جامد آب کرده، آرد، پودر هل سبز و پودر پسته استفاده میکنند.
شیرینی لوز سوغات یزد است بازهم یک شیرینی دیگر یزدی به نام لوز سوغات یزد، این شیرینی را میتوانید در نوعهای مختلفی از جمله لوز نارگیلی، لوز بادام و لوز بیدمشک در شهرهای مختلف استان یزد تهیه کنید. لوز یکی از شیرینی های سوغات یزد است که در شهرها و استانهای مختلف با مواد متفاوتی تهیه میشود. یزد نیز یکی از شهرهایی است که انواع لوز را به عنوان سوغات عرضه میکند. از میان مشهورترین و محبوبترین لوزهای یزدی، لوز بیدمشک، لوز بادامی و لوز نارگیل را میتوان نام برد.
لوز بادام (بیدمشک)
در تهیهی این لوز سوغات یزد از پودر بادام، شکر، سفیدهی تخممرغ، عرق بیدمشک و پودر پسته برای تزیین استفاده میشود. این لوز به دلیل وجود عرق بیدمشک در ترکیباتش بسیار معطر است.
لوز نارگیل
اصلیترین مادهی به کار رفته در این نوع شیرینی یزدی پودر نارگیل است است. تهیهی این شیرینی در منزل هم بسیار ساده است و نیازی به فر ندارد. طرز تهیهی این شیرینی درست مثل لوز بادام است با این تفاوت که به جای بادام، پودر نارگیل جایگزین میشود. لوز پسته نیز با افزودن پودر پسته به جای پودر بادام به همین شیوه تهیه میشود.
شیرینی نان برنجی یزدی خوشمزه علاوه بر کرمانشاه، در یزد نیز تهیه میشود و در مدلهای برنجی ساده و برنجی زعفرانی به مشتری ارزه میشود. اگر شما به دنبال خرید شیرینی خشک هستید، نان برنجی میتواند یک گزینه مناسب برای شما باشد. شیرینی نان برنجی یزدی یکی دیگر از شیرینی های سوغات یزد است که علاوه بر یزد در شهرهای مختلفی از جمله کرمانشاه و قزوین نیز تولید میشود. در تهیه این شیرینی که بین گردشگران کاملا شناخته شده است، از آرد برنج، آرد گندم، پودر شکر، روغن جامد، تخممرغ، گلاب و هل استفاده میکنند. نان برنجی انواع گوناگونی از جمله نان برنجی ساده و نان برنجی زعفرانی دارد.
شاید وجود شیرینی های سوغات یزد از قبیل قطاب سوغات یزد باشد که لقب پایتخت شیرینی را برای یزد به ارمغان آورده است. این شیرینی آنقدر با فرهنگ یزد عجین است که در میراث ناملموس کشور نیز به ثبت رسیده است. یکی از معروفترین و لذیذترین شیرینی های سنتی یزد، قطاب معروف یزدی است. قطاب یزدی از دو بخش تشکیل شده یکی لایهی خارجی و دیگری مغز داخلی. لایهی خارجی این شیرینی نوعی نان شیرین سرخ شده در روغن است که خمیر آن از ترکیب آرد گندم، شیر یا ماست و زردهی تخممرغ تهیه شده و در روغن سرخ میشود و در نهایت در پودر قند غلطانده میشود. مغز داخلی این شیرینی ترکیبی از پودر بادام، پودر قند و هل است. این شیرینی به دلیل وجود هل و پودر بادام ارزش غذایی بالایی دارد و طعم بینظیر آن، قطاب را از سایر شیرینی های سوغات شهر یزد متمایز میکند. این شیرینی یزدی صادراتی با استفاده از موادی چون آرد گندم، شیر، زرده تخممرغ و روغن سرخس در دولایه درست میشود که بخش روی آن را در روغن سرخ میکنند.
نان پنجره ای یزدی یا شیرینی پنجره ای یا خاتون پنجره یکی از قدیمیترین شیرینی های یزدی است. مواد تشکیلدهندهی نان پنجره ای یزدی آرد سفید گندم، تخممرغ، پودر نشاسته، گلاب و روغن است که با خاک قند تزئین میشود. در گذشته بسیاری از زنان این شیرینی را خودشان در منزل تهیه میکردند.
به جرئت میتوان گفت که باقلوای یزدی مهمترین شیرینی سنتی یزد است که در حال حاضر به کشورهای مختلف منطقه و حتی برخی کشورهای اروپایی؛ کانادا و آمریکا نیز صادر میشود. باقلوا در طعمهای مختلفی در یزد تهیه میشود و جز یک خوردنی کاملاً مغزی و پر انرژی محسوب میشود. برای تهیه آن از عسل، مغز بادام، پسته، گلاب و چند ماده دیگر استفاده میکنند. باقلوا سوغات یزد یکی از شیرینی های سوغات یزد است که به اشکال گوناگون در کشورهای مختلف از جمله ایران، ترکیه، کشورهای آسیای میانه و قفقاز، برخی کشورهای عربی، یونان، قبرس و برخی مناطق روسیه تهیه میشود. مراکز عمدهی تولید این شیرینی در ایران شهرهای قزوین، تبریز و یزد هستند.
باقلوا سوغات یزد به شکلهای گوناگون چون لوزی، مربع و لولهای و با طعمهای متفاوتی از جمله پستهای، بادامی و نارگیلی تولید میشود. در تهیهی این شیرینی از گلاب، شکر، هل، آرد، بیکینگ پودر، زردهی تخممرغ، خاک قند، شیر و روغن استفاده میکنند.
سوهان آردی و خانی از انواع سوهان یزدی هستند که هر کدام مزه و طعم خاص خود را دارند و به شکلی متفاوت تهیه میشوند. سوهان آردی نیز از موادی چون آرد، شکر، هل، زعفران، روغن و گلاب تهیه میشود. سوهان خانی از مشهورترین سوهانهایی است که در یزد تهیه میشود. ترکیبات سوهان یزد آرد جوانه گندم، آردسفید، زرده تخم مرغ شکر، مغز پسته، روغن حیوانی، هل و دارچین است.
کیک یزدی سوغات یزد یکی از معروفترین خوراکیهای مختص استان یزد است که البته امروزه در ویترین بیشتر شیرینی فروشیهای کشور یافت میشود، اما اگر میخواهید نوع اصل کیک یزدی سوغات یزد را میل کنید حتماً باید به یزد سفر کنید. کیک یزدی از ترکیب آرد، روغن مایع، شکر، گلاب ، پودر هل و تخممرغ تهیه میشود. کیک یزدی یکی از شیرینی های اصیل یزدی است که در این استان معمولا برای پذیرایی در مراسم مذهبی از آن استفاده میشود. مواد لازم برای تهیه کیک یزدی سوغات یزد لذیذ تخممرغ، شکر، روغن جامد یا کره، آرد سفید، نمک میوه، جوش شیرین، بیکینگ پودر، ماست یا شیر، هل و در صورت دلخواه مقداری کشمش و خلال پسته است.
شیرینی محبوب پشمک یزدی یکی دیگر از شیرینی های اصیل یزدی و سوغات خوردنی یزد است که طرفداران زیادی به خصوص در میان بچهها دارد. پشمک در واقع نوعی شیرینی حجیم است که از شکر تهیه میشود. گاهی به شکر مورد استفاده در فرآیند تولید پشمک یزدی، مواد دیگری مانند اسانسهای میوهها، قهوه، کاکائو و زعفران اضافه میکنند.
حلوا ارده اردکان یک غذای مقوی و پر انرژی است و در وعده صبحانه مورد مصرف قرار گرفته می شود. برای تهیه حلوا ارده اردکان از کنجد، ارده، شکر، گلوکز مایع، شیرین های کننده های مجاز خوراکی، پودر سفیده تخم مرغ، اسید سیتریک، آب چوبک، کنجد بدون پوست ، بوداده و آسیاب شده ای که روغن گیری نشده باشد استفاده می شوند. حلوا ارده در شهر اردکان به صورت سنتی و با مزه ای طبیعی تولید می شود و طرفداران زیادی دارد. حلوا ارده اردکان که در استان یزد به خصوص در شهرستان اردکان تولید میشود به دلیل اینکه فاقد هر گونه افزودنی شیمیایی است و هنوز به روش سنتی و تا حدودی دستی تولید میشود، طعم و مزهای طبیعی دارد و نسبت به حلوا اردهای که به روش صنعتی تولید میشود طرفداران بیشتری دارد.
یکی از نانهای سنتی و بومی سوغات استان یزد، نان سوروک نام دارد که بانوان هنرمند یزدی معمولا آنرا برای شبنشینیهای دوستانه طبخ میکنند. نوعی نان روغنی بسیار لذیذ و مطبوع که طرفداران بسیاری را نیز از آن خود کرده است. مردم این استان معتقدند این نان را تا داغ است باید مصرف کرد، چرا که طعم سوروک داغ، بسیار دلنشینتر از زمانی است که سرد شده باشد. روی این نان سنتی را آغشته به شکر میکنند، اما برخی از مردم این استان ترجیح میدهند نان سوروک را با پنیر و سبزی میل کنند. بانوان کدبانوی یزد، برای طبخ آن از آرد نان سنگک، آب، نمک، تخم گشنیز، گلرنگ، مایهی خمیر و روغن کنجد تهیه میکنند. پیشنهاد میکنیم این خوراکی فوقالعاده خوشطعم سنتی را در منزل تهیه کرده و از میل کردن آن لذت ببرید.
از دیگر سوغاتی های شیرین یزد، انواع «نقل» است. نقل در طول تاریخ از عملیات دراژهزنی انواع خشکبار با روکش شکر تولید میشده است که این کار حدود ۲۵ سال پیش به کمک دستگاههای دراژهزنی از حالت دستی خارج شد. نقل امروزی در واقع محصول ماشینی همان نقلی است که سالها پیش با زحمت فراوانی به صورت سنتی تهیه میشد. امروزه نقل با طعمهای متنوع (بهارنارنج، یاس، زعفران و…) و با مغز انواع خشکبار مانند گردو، بادام درختی وبادام زمینی تولید میشود.
استانهای مختلف ایران انواع نقل خاص خود را عرضه میکنند اما نقل یزد عطر و طعم متفاوتی دارد. ترکیبات تشکیلدهندهی نقل شامل شکر، آب، بیدمشک، مغز گردو (یا هر نوع مغز دیگر)، وانیل و… است. نقل یزدی را میتوان با طعم و مغزهای متفاوتی تولید کرد که در این میان نقل گردویی محبوبیت و هم شهرت بیشتری دارد. از انواع نقل میتوان به انواع گردویی، بادامی، پستهای و خلال بادام با طعمهای وانیلی، زعفرانی، گل محمدی، آلبالویی، گشنیز و بیدمشک اشاره کرد. نقل به خاطر شیرین و نرم بودن میتواند جایگزین مناسبی برای قند در نوشیدن چای باشد.
زیلو مهمترین سوغات صنایع دستی یزد است و از شیرینی های خوشمزه یزد که بگذریم میتوانیم با رفتن به بازارهای یزد از سوغات و صنایع دستی یزد نیز دیدن کنید. در شهر یزد حتی قبل از ظهور اسلام، زیلو بافی رواج فراوانی داشته است که مرکز آن را میتوان شهر میبد نامید. علت مرغوبیت زیلو سوغات صنایع دستی یزد این است که در تولید آن از نخهای مرغوب و طرحهای مبتکرانه و خاص منطقه بکار گرفته میشود و از گیاهانی مانند روناس و پوست گردو برای رنگ رزی این تاروپودها استفاده میکنند.
زیلو یکی از قدیمیترین سوغات و صنایع دستی یزد است که قدمت آن به دوران پیش از اسلام بر میگردد. همچنین زیلو یکی از کالاهای تجاری ایران نیز بوده است. این زیرانداز به علت خنکی، در فصل تابستان بسیار مورد استفاده قرار میگرفته است. یکی از مهمترین مراکز زیلو بافی شهر میبد یزد است که قدیمیترین زیلو در حال حاضر به این منطقه نسبت داده میشود و میتوان آن را در مسجد جامع شهر میبد دید.
نخ مورد استفاده در بافت زیلو صنایع دستی یزد پنبه است و طرحهای بسیار زیبایی مانند زلفک، رکنه دونی، هشتپر بزرگ و کوچک، بند رومی و کلید بر آن زده میشود. رنگ آبی و سفید از رنگهای غالب در بافت زیلوها هستند و گاهی از رنگ نارنجی، قرمز و سبز هم در بافت آنها استفاده میکنند. رنگ های به کار رفته در بافت زیلوها رنگهای طبیعی هستند که از گیاهانی مانند روناس، پوست گردو و … به دست میآیند.
دارایی بافی یزد یکی دیگر از صنایع دستی یزد است که قدمت زیادی در این منطقه دارد و البته امروزه به فراموشی سپرده شده است و به سختی در دل کوچه و بازار یزد میتوان نشانی از آن پیدا کرد. دارایی بافی یزد که قدمتی 800 ساله دارد نوعی پارچه است که از ابریشم و رنگهای طبیعی تولید میشود. از آنجا که در قدیم فقط کسانی که دارای تمکن مالی بودند میتوانستند پارچههای دارایی بافی یزد را تهیه کنند، به این صنعت دارایی بافی یزد میگویند. پارچهی دارایی در گذشته برای رولحافی، بقچه، بقچه سوزنی و آستری لحاف بوده است و اکنون بیشتر برای روتختی و رومیزیهای سنتی استفاده میشود. شاید توجه بیشتر به صنایع دستی و تهیهی آنها به عنوان سوغات بتواند رونق گذشته را به این بافتههای زیبا برگرداند و کمکی به چرخهی تولید آنها باشد.
هنر ترمه دوزی در استان یزد به دوران زندگی زرتشتیان در این شهر بازمیگردد که توسط مردمان محلی به وسیله دست انجام میشده. تارهای ترمه از ابریشم و پودش از نخ استفاده میشود. در طراحی این نوع ترمه سوغات یزد از بته جقه، طرح شاه عباسی و…. استفاده میکنند که جلوه زیبا و پر رنگ و لعابی به این نوع پارچه داده است. هنر ترمهبافی حدود چهارصد سال سابقه دارد. زردتشتیان آن را در دوخت نوعی شلوار برای جشنها استفاده میکردند. ترمه پارچه ای است که تار آن ابریشمی و پودش نخ، پشم، کرک الوان و ابریشم است. بافت ترمه در گذشته با انگشت انجام میشد و از این رو به انگشتباف هم شهرت داشت ولی بعدها این کار به صورت نیمهدستی انجام شد و برای بافت آن از دستگاههای مخصوصی استفاده میکردند. بته و جقه، طرح شاه عباسی و شاخ گوزنی طرحهای رایج مورد استفاده در بافت ترمهها هستند. همچنین انواع مختلف محصولات ترمه عبارتاند از شال بندی، شال چارقدی، شال راهراه، شال اتابکی، شال محرمات، شال رضایی، شال کشمیری، شال یزدی و… بازار ترمه سوغات یزد امروزه در شهر یزد رونق خوبی دارد و این محصول زیبا را میتوان به عنوان سوغات تهیه کرد.
شعربافی
شعربافی هم یکی دیگر از هنرهای سنتی یزد است که تا سالها قبل رونق زیادی داشته است. در ابتدا این هنر توسط زنان روی دستگاههای چوبی انجام میشد و کمکی به اقتصاد خانواده بود اما بعد از مدتی به صورت کارگاهی درآمد و مردان هم به این هنر مشغول شدند. این هنر سنتی و زیبا نیز به مرور زمان به دست فراموشی سپرده شده است.
شمد
شمد پارچهای نازک است که در بافت آن از ابریشم مصنوعی (ویسکوز) یا نخ پنبهای استفاده میکنند و به عنوان روانداز در فصل تابستان استفاده میشود. در بافت شمد از طرحهای ساده و چهارخانه استفاده میکنند.
چادرشب
بافت چادرشب در شهرستان یزد، اردکان و بخش زارچ رایج است. دو نوع چادرشب وجود دارد؛ نوع اول آن نازک و منقوش است و به نام چادرشب رختخوابپیچ معروف است و نوع دوم آن ضخامت بیشتری دارد و چادرشب صحرایی نام دارد و برای حمل علوفه و محصولات کشاورزی استفاده میشود و دارای نقشهای راهراه است.
شهر میبد در استان یزد یکی از مهمترین مراکز تولید سفال و سرامیک میبد یزد در کشور است، اگر به این شهر در استان یزد سری بزنید تولیدی و فروشگاههای بزرگ مربوط به این صنعت را مشاهده میکنید که با عرضه محصولات مختلف و در طرحهای خاص و زیبا چشم هر بینندهای را به خود جلب میکند. یکی از عمدهترین تولیدکننگان محصولات سفال و سرامیک ایران، میبد است که در استان یزد قرار دارد. سفالهای این خطه به شکلهای سفال سادهی بدون لعاب، سفال لعابدار و کاشی و سرامیک عرضه میشوند. نقوش سفال میبد بسیار دیدنی و البته منحصربهفرد هستند. نقشهای اصیل مرغ و ماهی و خورشید خانم از رایجترین نقوشی هستند که بر سفالهای میبد نقش میبندند.